Haberler

Karadeniz Müzik Arşivi sanatevi günlerinde anlatılacak... 22.09.2015

Karadeniz ve çevresi kültürel çeşitlilik açısından dünya üzerindeki önemli alanlardan birini teşkil etmektedir. Gerek tarihsel geçmiş ve o derinliğin içerisinde yaşamış onlarca millet, gerekse bu alanlarda pek barınmayıp kısa süreli geçişler yaparak bu topraklarda yaşayanları etkilemiş diğer topluluklar sonsuz sayıda eyleyeni (actor) birbiriyle buluşturmuş, sayısız ağlar (networks) ve ilişkiler (relations) kurarak çok büyük bir coğrafyayı birbirine bağlamıştır.

Türkiye'de bilim insanlarınca yapılan ilk fonograf kaydı 1902 yılında Alman araştırmacı Felix von Luschan tarafından Adana yöresinin Zencirli (Zincirli) Köyü'nde yapılmıştır. Köy günümüzde Gaziantep'in İslahiye ilçesine bağlıdır. Kurumsal olarak ise ilk fonograf kaydı 1926 yılında İstanbul Konservatuarı (Dar-ül Elhan) tarafından  yapılmıştır. Karadeniz Bölgesi'ndeki ilk ses kayıtları ise yine aynı kurum tarafından 1929 yılında gerçekleştirilmiş, bu gezide ses kaydı haricinde Türkiye'de ilk kez sinema kamerası kullanılmış, müzikolog Mahmut Ragıp Gazimihal geziyle ilgili notlarını aynı yıl içinde yayınlamıştır. Ardından 1937 ve 1943 yıllarında Ankara Konservatuarı'nın derleme gezileri gerçekleşmiştir. Yine 1937 yılında besteci ve müzik araştırmacısı Adnan Saygun Rize, Kars ve Ardahan bölgesinde çalışmalar yapmıştır. Daha sonra TRT ve HAGEM başta olmak üzere bir çok kurum, bir çok yerli yabancı araştırmacı derlemeler yapmış, ses kayıtları almıştır. Ancak günümüze dek bu materyallerin arşivlenmesiyle ve muhafazasıyla ilgili ciddi sıkıntılar yaşanmış ve bu çalışmaların önemli bölümü günümüze aktarılamamıştır.

Karadeniz müziğinin zenginliğini ve geçmişten gelen bağlarını irdelemek, Karadeniz Teknik Üniversitesi çatısı altında oluşturulan bir arşivde bir arada olmasını sağlamak ve geleceğe aktararak araştırmacılara sağlıklı bir zeminde iyi olanaklar sunabilmek amacıyla 2011 yılında Karadeniz Teknik Üniversitesi Devlet Konservatuarı Müzikoloji Bölüm Başkanı Doç. Dr. Abdullah Akat tarafından girişimlere başlanmıştır. KTÜ Bilimsel Araştırmalar Projeleri kapsamında sunulan proje ile bir miktar maddi destek alınarak arşivin alt yapısı hazırlanmıştır. 2012 yılında Karadeniz Müzik Arşivi (KARMA) adıyla Karadeniz Teknik Üniversitesi bünyesinde fiziki mekan ve teknik donanım oluşturulmuştur. Bölgede yaşayan araştırmacıların destekleri ile bir çalışma ekibi biraraya getirilmiştir. TRT (Türkiye Radyo Televizyon Kurumu) gibi daha önce kayıtlar almış kurumların arşivlerinde araştırmalar yapılmış ve TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu) tarafından destek alınarak 2013-2014 yıllarında 9 ay süreyle Berlin Fonograf Arşivi'nde çalışılmıştır. Daha sonra Viyana Fonograf Arşivi, Berlin Fonograf Arşivi, Indiana Üniversitesi Geleneksel Müzik Arşivi, Tiflis Devlet Konservatuvarı Geleneksel Polifoni Araştırma Merkezi Arşivi gibi önemli kuruluşlarla ortak projelerde çalışılarak, Karadeniz'e kıyısı olan ülkelerle bağlantılar kurularak ve işbirliği yapılarak önemli miktarda materyal elde edilmiş,  arşivin kuruluş ve oluşum aşamaları tamamlanmıştır. Bu sürede tarafımızca Berlin'de Avrupa Kültürleri Müzesi'nde I. Dünya Savaşı'nda esir düşmüş Kırım ve Balkan Türkleri'nin ses kayıtlarının (1916-1918) transkripsiyonu ve analizi yapılarak sergilenmiş (Ekim 2014-Haziran 2015), Doğu Karadeniz Bölgesi yerel müziklerimiz 4 bölüm halinde Humboldt Lab Dahlem ile yapılan anlaşma gereği Doç. Dr. Abdullah Akat tarafından hazırlanarak Berlin Etnoloji Müzesi'nde görsel-işitsel olarak tanıtılmıştır ve "Musik Hören" projesi kapsamında sergilenme aşaması devam etmektedir. (Ağustos 2014-...)

Türkiye'nin ilk geleneksel müzik arşivi ve ilk görsel-işitsel dijital arşivlerinden biri olan KARMA,  Türkiye'ye ilişkin en eski fonograf kayıtlarını (1902) ve Karadeniz'e kıyısı olan coğrafyaların tarihi kayıtlarını (1904 yılından itibaren) barındıran ülkemizdeki tek arşiv olarak ulusal olduğu kadar uluslararası başlıca referans kaynaklarından biri durumundadır. Bu bildiride, KARMA'nın kuruluş ve oluşum aşamaları detaylı bir şekilde ele alınarak, arşivin gelecek planları ve hedefleri aktarılacaktır. Aynı zamanda Karadeniz gibi önemli bir coğrafyanın ilk geleneksel müzik arşivinde yer alan koleksiyonlardan bazıları tanıtılarak görsel-işitsel örneklerle sunulacaktır.

4. Ekim. 2015 Pazar Saat: 15.30
Trabzon Sanatevi Salon Garaj