Haberler

Yazdığı bağlama konulu makale nedeniyle araştırmacı gazeteci Melis Gönenç’in çalıştığı gazeteden işarı edilmesi... 28.11.2023

Araştırmacı - Gazeteci Melis Gönenç’in ele aldığı konuya dair derinlikli bir tarihsel bakış ve analiz sunan 'İslamcı Yıllarda Devlet Opera ve Balesi' adlı kitabı yayımlandı. 20 başlıktan oluşan bu önemli kitabın  yayımlanması üzerine Melis Gönenç’in 2018 yılında yazdığı bir makaleden dolayı Star Gazetesi’nden işarı edilmesi gazetecilik mesleği açısından günün şartlarını değerlendirmek üzere yeniden hatırlayalım istedik!

Önce ne olmuştu ona bakalım:

Melis Gönenç, Star Gazetesi'nde halk müziğinin modern şekilde yorumlanmasını ve ‘Bengi Bağlama Üçlüsü'nü eleştiren bir yazı yazar. Bu yazı yayımlanmasının hemen ardından internet sitesinden yayından kaldırılır. Nedeni sorulduğunda ise verilen yanıt; sözkonusu makalenin ülkenin yönetimindeki siyasi yapının üst katmanlarında rahatsızlık uyandırdığı yolundadır.

Söz konusu makaleden rahatsızlık duyanın siyasi yapının üst katmanlarından bir kişinin adı verilir ve Melis Gönenç bu kişiye açık mektup yazarak, “O kişinin siz olmadığına o kadar inanmak istiyorum ki!" der ama açık mektubuna bir yanıt alamaz. Sonuçta Melis Gönenç 11.12.2008 tarihli yazı tebliğ edilerek tazminatsız olarak işarı edilir.

5 Kasım 2018 günü yayımlanan “30. Yılında Bengi Bağlama Üçlüsü” başlıklı konser değerlendirme yazısında, Melis Gönenç bir bağlama topluluğu olan ‘Bengi Bağlama Üçlüsü’nün bağlamayı kullanma tarzını eleştirip, geleneksel sazımız bağlamanın namusunu korumak için Ruhi Su’dan, Neşet Ertaş’tan örnekler vererek “bağlama bir eşlik sazıdır ve bir solo enstrüman değildir” tezini savunur,.

CRR’de verilen bu konseri eleştirip, bağlamanın hakkını teslim ederken “Neoliberal kültürün simleri dökülürken, Ruhi Su’yu yeniden ve yeniden dinlemekte yarar var” cümlesi ile altın vuruşu da yapar!

Gazete yönetimi, 7 Aralık 2018 tarihinde Melis Gönenç’in verdiği savunmayı geçerli görmeyerek, Gönenç’in iş akdini İş Kanunu’nun 25. maddesinde yer alan “İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması” maddesi gereğiyle fesheder!

Medya yönetiminin gazeteci Melis Gönenç’e gönderdiği iş akti fesih yazısı şöyle:

11.12.2008

Sn. Melis Gönenç,

05.12.2018 tarihli savunma istek yazısı ile; Ceyhun Bozkurt’a ait “Günlük” isimli kitabın tanıtımına ilişkin görevlendirildiğiniz halde, bu görevi niçin yerine getirmediğiniz hususunda izahat vermeniz istenmiştir.

07.12.2008 tarihli savunmanızda özetle ve aynen;

a) Yusuf Özhan’ın görevden alındığı, bu nedenle hakkınızda talihsiz bir sansür olayı uygulandığını,

b) “Bengü Bağlama Üçlüsü” hakkındaki değerlendirme yazınızın Cumhurbaşkanlığı makamında rahatsızlık doğurduğunu ve yöneticiniz Recep Mert tarafından “İbrahim Kalın ile bu konunun ne ilgisi olabilir?” şeklinde bir soru aldığınızı,

c) İbrahim Kalın ve grubun kurucusu Okan Murat Öztürk’e mektup yazdığınızı,

d) Yeni Genel Yayın Yönetmeniniz Abdülkadir Özkan tarafından Ceyhun Bozkurt’a ait “Günlük” isimli kitabın tanıtımına ilişkin görevlendirildiğiniz halde, kızağa çekildiğinizden bahisle verilen görevi yapmaktan kaçındığınızı,

e) Bir siyasi hareketin ya da ideolojinin militanı olmadığınızı,

f) Cumhurbaşkanlığı Başdanışmanı İbrahim Kalın’ın adı etrafında tam bir korku ve panik ortamı oluşturulduğunu ifade etmektesiniz.

07.12.2008 tarihli savunmanız geçerli görülmemiş olup, 4857 sayılı iş Kanunu’nun 25. II. (b) ve (h) maddeleri gereğince iş akdiniz 11.12.2008 tarihi itibarıyle haklı nedenle feshedilmiştir.

Saygılarımızla
(Kaşe-İmza)

Gazeteci Melis Gönenç yaşadığı süreci Birgün Gazetesi’ne yaptığı açıklamada şöyle açıklamıştı:

“5 Kasım’da, müzikal estetik açısından Ruhi Su tarzını öne çıkaran ve bağlamayı eşlik sazı olmaktan çıkarıp gitarlaştırmaya çalışan biçimleri neoliberal estetiğe sokan yazım 7 Kasım’da Saray ve İbrahim Kalın’ın rahatsızlığı nedeniyle kaldırıldı. Bunun üzerine İbrahim Kalın’a bir mektup yazdım. Sansür haberi basına yansıyınca Türkmedya Dijital bölümünde kıyamet koptu. Genel yayın yönetmeni Yusuf Özhan görevden alındı.  Yerine gelen Abdülkadir Özkan (Diyanet İşleri Başkanlığı Basın ve Halkla İlişkiler eski müşaviri, Ahmet Davutoğlu’nun başdanışmanlarından) bana Ceyhun Bozkurt’un yeni çıkmış olan Günlük adlı kitabının tanıtımı için yazarın cep telefonunu verdi. Okumadığım bir kitabı tanıtamayacağım gibi günlük ve değişken politikalara uzak olduğumu da belirtip bir siyasi hareket ve ideolojinin militanı olmadığımı vurguladım. Ve işime son verildi.”

Melis Gönenç Star Gazetesi'nden işarı edilmesine neden olan ve kaldırılan o yazının tamamı:

“Türk halk müziği tarihsel dönemlerin belirlediği evrelerden geçerken değişik görünümler sunmuştur: Aşık geleneğinin ‘şehir folkloru’nda seyreltilmesi, çoksesli müziğe kaynaklık, Yurttan Sesler, Ruhi Su modeli, Anadolu Pop, arabesk vb.

NEOLİBERAL ESTETİK

1980’li yılların ikinci yarısından itibaren ayak sesleri duyulan ve 90’lardan bu yana hegemonik olan neoliberal dalga, müziği de etkilemiş, Türk Halk Müziği de bundan payını almıştır.

İlk görünüm, ‘hibrid’ modellerin ikonlaştırılmasıdır; popüler ifadeyle, ‘ortaya karışık’ tat ve duyarlılık dayatması. ‘Tını zenginliği’ içerik kayması yaşayarak görgüsüzlük ölçütü olmuş, enstrümantal ve vokal icrada tarihsel olarak belirlenmiş sınırların aşılması anlamı taşımaya başlamış, opera sanatçılarıyla popçular, cazcılarla arabeskçiler, senfonik orkestralarla fantezi müzikçiler yan yana getirilmiştir.

İkinci adım, zorlama transpozisyon kültürüdür: Hiçbir açıdan birbirine benzemeyen müzik aletlerinden birinin çalış biçimini, ötekine uygulamak. Çalış tekniği ile ses arasındaki makasın açılmaya başlaması, söz konusu müzik aletinin işlevi ve konumunun bulanıklaşmasına yol açar ki, bu da ‘hormonlu’ modellerin ortaya çıkışını kolaylaştırır.

BAĞLAMA GİTAR DEĞİLDİR

Bağlama bir eşlik sazıdır. Bağlamadan ‘solist’ çıkarmaya çalışmak, onu gitarlaştırmak anlamı taşır. ‘Modern şelpe’, ‘yeni gelenek’ gibi adlandırmalar, bu zorlama kültürün yaldızlı tanımlarıdır, kolaya kaçmaktır; bir dönemin Anadolu Pop kolaycılığının, günümüzde sınırları tamamen silikleşmiş olan caz tarzında yeniden üretilme çabası.

Ahmet Kaya henüz ünlenmeden önce, farklı bağlama çalış tekniğini Ruhi Su’ya gösterme çabasında; bir gün fırsatını yakalar ve ‘Mahsus Mahal’i çalmaya başlar. Daha yarısına gelmeden Ruhi Su sinirli bir şekilde keser: ‘Öyle at teper gibi bağlama çalınmaz, kavga edilmez bağlamayla, bağlama ile meşk edilir.’ İşaret ettiği, bir eşlik sazının doğru işlev ve konumuna yönelik hassasiyettir. Tıpkı Neşet Ertaş’ın bir ömür koruduğu tavrı gibi.

Nitekim, Arif Sağ’a gelene kadar, usta kabul edilen hiçbir halk müzikçisi ‘virtüöz’ sıfatını taşımamış, trio’lar oluşturmamıştır. Çünkü bağlama virtüözite gerektirecek bir saz değildir. Halk müziğinin değeri başka ölçütlere tabidir. Bu arada, Arif Sağ’ın ‘arabesk’ tünelinde yolculuğunun da tesadüf olmadığı belirtilmeli.

KONSER HALİ

Okan Murat Öztürk’ün kurduğu Bengi Bağlama Üçlüsü, işte bu neoliberal çizginin, trio olarak ülkemizdeki en gelişkin örneği. Önce kurumsal derinlik kaygısıyla; bu tarz oluşumların değil otuz yıl, üç yılı bile bulmasının mucize sayıldığı bir yerde, ‘yeni gelenek’ arayışıyla geçmiş otuz yıl önemli bir istisnadır. Ne yazık ki, şu ana kadar ciddi incelemelerin konusu olduğunu söylemek zor.

Konser seçkisinin kendi yaklaşımları açısından tutarlı bir bütünlük sergilediği belirtilmeli. Erol Parlak, Serdar Kılıç ve Kıraç’ın katılımı da, söz konusu tutarlılığın diğer bir ayağını oluşturuyor.

Yağcılar Zeybeği, Acem Kızı, Naz Barı gibi parçalarda bağlamanın gitarlaştırılması, Hicazkar Sirto’nun vasat düzenlemesi, Suya Gider Allı Gelin’deki yurttan sesler edası, Karahisar Kalesi’ndeki kakofoni, Suda Balık Oynuyor’da fasıl havası, Gıcır Gıcır Gelir’in daha fazla enstrümantal sese gereksinimi, şehir folkloruna en yakın olan Rast Zeybek ve Nikriz Longa’da nefes alıp vermekte zorlanan  mekanik yorum… Erdem Şimşek’in dört telli bağlama ile sunduğu deneysel çalışma, icra hâkimiyeti açısından parlak bir örnekti. Ancak, duyumsattığı bağlama mıydı!? Haydar Haydar’ın icrasının ise oldukça doygun ve duru olduğunu söylemeden geçmemeli.

Her üç müzisyenin de enstrüman hakimiyetleri gerçekten göz dolduruyor. Ancak, bu konuda o kadar zorluyorlar ki, vokal icraları müthiş sönük kalıyor.

Neoliberal kültürün simleri dökülürken, Ruhi Su’yu yeniden ve yeniden dinlemekte yarar var.”

Konu ile ilgili son bir not: Araştırmacı Gazeteci Melis Gönenç haksız ve tazminatsız bir şekilde işten işarı edilmesi konusunda Star Gazetesi yönetimine karşı açtığı hukuk davasını da kazanmıştır.

Bir araştırmacı gazetecilik eseri olan 20 makalenin bir kapak altında 628 sayfada toplanıp 'İslamcı Yıllarda Devlet Opera ve Balesi' adıyla yayınlandığı günlerin ardından hafızamızı yoklayalım istedik!