Haberler

İstiklal Marşı'nın bestecisi, keman virtüözü, ilk senfonik orkestranın kurucularından ve ilk orkestra şeflerinden Osman Zeki Üngör'ün vefatının üzerinden 66 yıl geçti. 28.02.2024

İstiklâl Marşı’mızın besteci, ilk senfonik orkestranının kurulmasından önderlik eden ve kurulan senfoni orkestrasının ilk şefi Osman Zeki Üngör vefatının 66. yılında Mavi Nota e-Müzik Gazetesi olarak saygı ile anıyoruz. Osman Zeki Üngör 28 Şubat 1958 tarihinde İstanbul’da 78 yaşında vefat etmişti.

Muzıka-yi Hümayun bünyesinde "Fasl'ı Cedid'i tertip eden Santuri Hilmi Bey'in torunu olan Üngör, Üsküdar'da 1880'de dünyaya geldi.  Dedesinin isteğiyle 7 yaşında çalmaya başladığı kemanda ustalaştı ve 11 yaşına geldiğinde Muzıka-yi Hümayun'da senfonik orkestra üyeliğine seçildi. Bandodaki yeteneğiyle 2. Abdülhamid'in dikkatini çeken ve Batı müziği öğrenimi görüp konser kemancısı olarak yetiştirilen Üngör, o tarihten itibaren özel hocalarla çalıştı.

Osman Zeki Üngör, Vondra Bey'den keman, D'Aronda Paşa'dan müzik nazariyatı, solfej, klasik fon felsefesi ve tarih dersleri aldı. Sanatçı, eğitimlerin sonunda ilk Türk konser kemancısı oldu ve Türk orkestrasının çıktığı ilk Avrupa turnesinin şefliğini yaptı.

Beşiktaş Askeri Rüşdiyesi'nde öğrenim gören Üngör, resitallerde ve sarayın resmi davetlerinde çalarken, Fasl'ı Cedid ile Saffet Atabinen'in ilk defa düzenlediği senfoni orkestrasında başkemancı olarak görev yaptı.

Üngör, binbaşı rütbesiyle Saray Orkestrası şefliğini üstlendiğinde, repertuvarında çoğunlukla marşlar ve popüler parçalar bulunan orkestrayı modernleştirme çabasındaki Atabilen'i destekleyen sanatçıların başında geldi.

Muzıka-yi Hümayun'da ve İstanbul Erkek Muallim Mektebi'nde öğretmenlik yapan Üngör, bağımsız kadrosu olan ilk Türk senfoni orkestrasıyla Union Française'de ilk defa saray dışında halka yönelik konserler verdi ve orkestra şefi olarak iki ay süren Avrupa turnesine çıktı.  Sanatçının ilk olarak Viyana'da, ardından Berlin, Dresden, Münih, Budapeşte ve Sofya'da sahne aldığı bu program, bir Türk orkestrasının çıktığı ilk Avrupa turnesi oldu.

Avrupa şehirlerinde de orkestralar idare ederek konserler veren Üngör, asıl şöhretini Mehmet Akif Ersoy'un yazdığı İstiklal Marşı'nı 1922'de besteleyerek elde etti. Cumhuriyet'in ilanından sonra vazifesini Ankara'ya naklederek Ankara Riyaset-i Cumhur Musiki Hey'eti şefi oldu. Musiki Muallim Mektebi'nin kurulmasında da önemli rol oynayan Üngör, 1924'ten 1934'e kadar bu okulun müdürlüğünü üstlendi.

Üngör, 1926'da Türkiye'nin tanıtımını yapmak için Avrupa sahilini boydan boya dolaşan Karadeniz Gemisi'yle gezecek orkestrayı oluşturdu ve 4 ay boyunca her limanda konser verdi.  Emekliye 1934'te ayrılan besteci, 28 Şubat 1958'de İstanbul'da vefat etti. Cenaze töreninde özel izinle İstiklal Marşı çalınan Üngör'den önce bu izin sadece Mehmet Akif Ersoy için verilmişti.

Osman Zeki Üngör'ün başlıca eserleri, "İstiklal Marşı", "İlim Marşı", "Azmü Ümit Marşı", "Töre Marşı", "Türk Çocukları" ve "Cumhuriyet Marşı" oldu.

Osman Zeki Üngör, İstiklal Marşı'nın besteleniş hikayesini şöyle anlatmıştı:

"İstiklal Savaşı'nın devam ettiği sıralarda ben, Muzıka-yi Humayun muallimi idim. Yani doğrudan doğruya Saray'a ve Vahdettin'e bağlıydık. Bando, fasıl takımı ve orkestra benim emrimde idi. Şişli'de Uğurlu Han'ın 4 numarasında oturuyordum. Kurtuluş ordusu süvarilerinin İzmir'e girdiklerinden iki veya üç gün sonra evimde, Talim-Terbiye Heyeti azası ve terbiye mütehassısı dostum Haydar merhumla oturuyorduk. Kapı çalındı. İlkokul öğretmeni İhsan merhum geldi. Büyük bir heyecan içinde, süvarilerin İzmir'e girişlerini anlatmaya başladı. Hepimiz coşmuştuk. Hemen kalkıp piyano başına geçtim ve derhal içimde doğan parçayı çalmaya koyuldum.  İlk etapta marşın giriş kısmındaki akoru oluşturdum. Bu şekilde iki, üç mezür yaptım. Arkadaşlarım, 'Aman, bu çok güzel bir şey olacak.' dedi. Bunun üzerine İhsan'a İzmir'in kurtuluşunu ve büyük zaferi bütün teferruatı ile anlatmasını rica ettim. O anlattı, ben çaldım. Böylece kısa zamanda eserin taslağı ortaya çıktı. Ertesi gün de çalıştım. İki gün sonra beste bitti. Götürüp arkadaşlara gösterdim. Çok beğendiler. Bunun üzerine bu müziği Milli Marş olarak takdime karar verdim."