ISSN: 1301 - 3971
Günün Mesajları
♪
Kültür bakanlığı sınavında. Ankara thm koro şefi kızını aldı. Urfa korusu şefi kayın biraderini aldı. İstanbul korosu şefi oğlu ve yeğenini aldı. ilginizi çekerse detay verebilirim
ttnet arena - 09.07.2024
♪
Cumhuriyetimizin kurucusu ulu önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarını saygı ve minnetle anarken, ülkemiz Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun 100. yılını en coşkun ifadelerle kutluyoruz.
Mavi Nota - 28.10.2023
♪
Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Müzik Bölümlerinin Eğitim Programları Sorunları
Gülşah Sargın Kaptaş - 28.10.2023
♪
GEÇMİŞ OLSUN TÜRKİYE!
Mavi Nota - 07.02.2023
♪
30 yıl sonra karşılaşmak çok güzel Kurtuluş, teveccüh etmişsin çok teşekkür ederim. Nerelerdesin? Bilgi verirsen sevinirim, selamlar, sevgiler.
M.Semih Baylan - 08.01.2023
♪
Değerli Müfit hocama en içten sevgi saygılarımı iletin lütfen .Üniversite yıllarımda özel radyo yayıncılığı yaptım.1994 yılında derginin bu daldaki ödülüne layık görülmüştüm evde yıllar sonra plaketi buldum hadi bir internetten arayayım dediğimde ikinci büyük şoku yaşadım 1994 de verdiği ödülü değerli hocam arşivinde fotoğraf larımız ile yayınlamaya devam ediyor.ne büyük bir emek emeği geçen herkese en derin saygılarımı sunarım.Ne olur hocamın ellerinden benim için öpün.
Kurtuluş Çelebi - 07.01.2023
♪
18. yılımız kutlu olsun
Mavi Nota - 24.11.2022
♪
Biliyorum Cüneyt bey, yazımda da böyle bir şey demedim zaten.
editör - 20.11.2022
♪
sayın müfit bey bilgilerinizi kontrol edi 6440 sayılı cso kurulrş kanununda 4 b diye bir tanım yoktur
CÜNEYT BALKIZ - 15.11.2022
♪
Sayın Cüneyt Balkız, yazımda öncelikle bütün 4B’li sanatçıların kadroya alınmaları hususunu önemle belirtirken, bundan sonra orkestraları 6940 sayılı CSO kanunu kapsamında, DOB ve DT’de kendi kuruluş yasasına, diğer toplulukların da kendi yönetmeliklerine göre alımların gerçekleştirilmesi konusuna da önemle dikkat çektim!
editör - 13.11.2022
Tüm Mesajlar
Anket
Destekleyenlerimiz
Yazılar
ModlarSayı: - 05.03.2007
Günümüzde yeni müzik teknikleri kullanan bazı besteciler, Yunan mod’larından da yararlanmaktadırlar.
Bütün bu verilere göre, Antik Yunan’da sistemleştirilen makamsal müzik, çağlar boyunca gelişen çoksesli müziğe kaynak oluşturmuştur ve çağdaş müzik tekniklerinde yeniden değerlendirilmektedir.
Tonal müzikte melodinin dolaşma alanı çoğunlukla sekizli aralığıdır. Eski yunan müziğinde ise bu alan, ilkçağ insanının benimsediği en küçük uyumlu aralık olan dörtlü aralığıdır.
Burada, bir tam dörtlü aralığını sınırlayan iki sesi, örneğin mi-la seslerini ele alalım: Yunan müzik teorisine göre insan sesi, bu iki ses arasında dolaşırken araya ancak iki ses daha sıkıştırılabilir. Böylece dört sesten oluşan küçük ses dizisine “tetrakort” adı verilir.
Her tetrakordun ilk ve son notası “değişmez sesler”dir. Aradaki iki ses ise değişkendir.
Tetrakortlar, Yunan makamlarının (Modlarının) temelidir.
Her tetrakort, iki tam ve bir yarım sesten bireşir. En geçerli Yunan makamı sayılan “Dorien”de, yarım ses, tetrakordun kalın sesleri arasındadır. Firigien makamında yarım ses ortada. Lydien’de incededir.
Tetrakordun üzerinde “bir birim kurmak için dört ses ya yapışık, ortak ya da ayrık olarak birleştirebilir. Ortak birleştirmede, incedeki dört sesin en kalın sesi, kalındaki dört sesin ince sesiyle ortaktır. Hepsi birden bir ‘heptat’, yedi seslik bir dizi oluşturur. Ayrık birleşimde iki dört ses, ortak ses olmadan, bir perdelik arayla art arda konur. Böylece sekiz sesli bir dizi doğar. Sekizli dizi anlayışının giderek yayılması üzerine, eski yedili dizilerin üzerine ya da altına katılan ‘proslambanomenos’ denilen bir sesle, yedili diziler sekizli yapılmıştır.
Bu dört sesin (tetrakordun) iç örgütü, doğurucu dizinin ve makamın ne olacağını saptar.
Her tetrakord’un ilk ve son notası değişmez olduğuna göre, arada kalan iki sesin değişik biçimlerde düzenlenmesi (ya da akort edilmesi), çeşitli tetrakort soylarının oluşmasına neden olmuştur: Diyatonik soy, Kromatik soy, Anarmonik soy.
“Yunan müziğinde soylar, dört ses içindeki perdelerin sıralanışı değil, bu perdelerin niteliklerini anlatır.”
Diyatonik tetrakord’da sesler inceden kalına doğru şöyle dizilmişti: Tam ses, tam ses, yarım ses. (Sachs’ın nitelemesiyle iki büyük ikili, bir küçük ikili).
Kromatik soyda aynı sesler şöyle düzenlenmiştir: minör üçlü, yarım ses, yarım ses. (Sachs’ın nitelemesiyle b,ir küçük üçlü ve bir büyük ikili soy, bu sonradan büyük ikilinin ikiye ayırmasıyla kromatik soyu oluşturmuştu).
Anarmotik soy şöyleydi: Likanos notası yarım ses yerine bir tam ses kalınlaştırılır, sol notasıyla sesdeş duruma gelen fa notası da bir çeyrek ses kalınlaştırılır. Sashs’ın nitelemesiyle başka bir pentotonik soy, bir büyük üçlü ve bir küçük ikiliden oluşmuştur. Bundaki küçük ikilinin de ikiye bölünmesiyle anarmonik soy meydana gelmiştir.) Sachs, buradaki “anormanik” terimini günümüzdeki terimle karıştırmamak gerektiğini ayrıca anımsatmaktadır.
Özetlersek, iki tetrakort’un birleştirilmesi ile heptakort’a, oktav’a ve çift oktav sistemine ulaşıyordu.
Sonuçta iki oktavlık “Kusursuz Dizge” yi (perfect system’e) yönelinmiştir.
İngilizlerin “the Greater Perfect System” adını verdikleri bu iki oktavı içeren diziye, ilk olarak M.Ö. 4. yüzyılda rastlanmıştır.
Sachs, “kusursuz dizge”yi anlamak için şu temel öğelerin bilinmesi gerektiğini vurgulamaktadır:
1. Yunan ezgileri ve Yunan çalgıları bir sekizli sınırını pek aşamaz.
2. Makamlar bu sekizli içinde geçtiği için, yedi sesten bazısının tizleştirip pesleştirilmesi gerekmektedir. (tıpkı bizde Do majör tonunu Do minör yapmak için Mi, La ve Si seslerinin bemolleştirildiği gibi).
3. Ne var ki Yunan’larda sekizli içinde yalnız yedi sesin özel adları vardı: (Bizdeki solmileme do-re-mi-fa’sı gibi). Bemolleri ve diyezleri gösterecek işaretleri yoktu.
4. Bunun sonucu olarak Yunan’lar, bugün solmilemede kullandığımız “yer değiştiren Do” gibi yapmaktan başka çıkar yol bulamamışlardır: Do-Re-Mi-Fa dizisinin, verdiği ses ne olursa olsun, Mi-Fa aralığını küçük ikiliye getirmek, ister FA diyez-SOL olsun, ister DO diyez-RE, ister SOL diyez-LA…
5. Mi-Fa aralığının yer değiştirmesi, gizli olarak Do’nun,Re’nin ve öteki notaların da yer değiştirmesi demektir. Başka bir deyişle Mi-Fa, diyelim ki FA diyez-SOL üzerine oturtuldu mu, eski RE’ye DO, eski Mİ’ye RE demek zorunda kalırız. Böylece Mİ-FA yoluyla ortaya konan yeni makam, sanki Do Majör’den kesme bir parça gibi gözükmektedir.
6. Bugün kullndığımız Do, Re,Mi,Fa adlarını Yunan’ların kullandıkları adlarla değiştirsek (inici olarak) her Yunan makamı bir Dorya dizisi gibi gözükür. Bu adlar şunlardır: Nete, Paranete, Trite, Paramese, Mese, Likhanos, Parhipate, hipate. Ton ve Makam, aynı olayon iki değişik görünüşüdür.”
Yunan müzik teorisi, geleneksel olarak yedi başlık altında toplanmıştır: Notalar, aralıklar, makam soyları, dizi sistemleri, perdeler, modülasyon ve melodik kompozisyon. Bu sıralama, Tarentum’lu Aristoksenes tarafından M.Ö. 330 yılında yazıldığı sayılan “Armonik Elemanlar” adlı kitapta yer almıştır. Daha sonra M.S. 2. yüzyılda yaşadığı kabul edilen Kleonides, Yunan Mod’larını (makamalarını) bir oktav içinde yeniden sıralamıştır. Ancak, daha gelişkin bir belirleme, İskenderiye’li ünlü matematikçi, astrnom Ptolemeius (Batlamyus) tarafından gerçekleştirilen iki oktav kapsamlı makamsal dizi açıklamalarıdır.
Özellikle teoride sıçrama gösteren Antik Yunan müziği sisteminin, ritm ve müzik yazısı (notation) alanlarında da paralel bir gelişim ürettiği açıktır.
Yunan müziğinin omurgası ses müziği (vokal müzik) oluşturmuştur. Açıktır ki, vokal müzikte melodi ile şiir birbirine bağımlıdır. Başka bir deyişle, müziksel ritm, şiirin vezninden kaynaklanmıştır. Böyle bir müzikte ezginin işlevi, şiirin güzelliğini vurgulamaktır.
Antik Yunan şiirinde ve müziğinde ritm, oldukça karmaşıktı ve sıkı kurallara bağlıydı. Vuruşlar, “Thesis=inen zaman” ve “Arsis=kalkan zaman” olarak ikiye ayrılırdı.
Aralıkları, oranları, makamsal dizileri ve giderek iki oktavlık birleşik dizileri bulan, çağının tanımı içinde gerçekten ileri bir müzik sistemi geliştiren bir uygarlığın, “müzik yazısı” alanında aynı buluşçulukla insanlık tarihine katkılar getireceği kuşku götürmez. Yunan’lar, vokal müzik ve çalgı müziği için iki ayrı müzik yazısı kullanmışlardır. Bu yazıların ikisi de, Yunan alfabesindeki harflerden oluşmuştu. Ancak, harfler tüm sesleri işaretlemekte yetersiz kaldığından, kimi harfler yatık ya da baş aşağı yerleştiriliyordu. Normal yazılan harfler vokal müziğe, yatık ya da tepe üstü kullanılan harfler ise çalgı müziğine özgüydü.
Vokal müziği ve çalgı müziğini belirtmek için 138 işarete gereksinim vardı. Seslerin süresi ve susmalar için gerekli olan öteki işaretlerle birlikte bu sayı 15’ye ulaşıyordu.
“Çalgı için müzik yazısı üçer harften düzenlenmişti, ancak seslerin sırası kalından inceye doğruydu. (Bütün çalgısal dizilerde olduğu gibi). Harfler eski Sami alfabesinden alınmıştı. Dik yazılmış olanları açık telleri, yatıkları işaret parmağıyla basılanları, ters yazılanları ise orta parmakla basılanları gösteriyordu.
Bu müzik yazısının ilginç tarafı, parmak işaretlerini içermesi, yani “tabulatur” olmasıydı. Sachs, bu konuda şu açıklamayı getirmektedir: “İnsan sesi için kullanılan bir yazıda tablaturnın kullanılması usa aykırı gibi görünüyor. Aslında şarkıcı her zaman kendine çalgıyla eşlik ederdi; bu bakımdan kullandığı yazı çalgı yazısıydı, ses yazısı değil.
Antik Yunan’da müziğin genelde her yönüyle gelişmiş olması, “çokseslilik” konusunu gündeme getirmektedir. Acaba Yunan’larda tek sesli ezginin ötesinde, başka ilkeler var mıydı? Kesin sonuç şudur: Armoni biliminde olduğu gibi, dikey, ya da kontrpuanı içeren yatay bir çokseslilik yoktu. Ezgiler, genelde sekizli aralıklarla seslendirilirdi. Çalgılar erkek seslerine bir oktav tizden eşlik ederdi. Özetle, çoksesliliğin kanıtlayan “çokpartililik” yoktu. Vokal müziğe lir ya da çitara ile eşlik edilirken melodide yabancı bazı seslerin çıkarıldığı olurdu. Çalgıbilim alanında derin araştırmalar yapmış olan Sachs, çalgısal eşlikte çeşitli yollarla bağımsızlık olduğundan kuşku duyulmadığını belirtmiştir. Bu sonuç, bizi çoksesliliğe giden yolun başlarında bazı ipuçlarının bulunduğu düşüncesine götürebilir, ancak konu bu kadarıyla kapanır.
Tavsiye Et ♫
Yorumlar
Bu yazıya henüz yorum yapılmadı.
Yorumları okumak yada yorum yazmak için sisteme giriniz.
