ISSN: 1301 - 3971
Günün Mesajları
♪
Kültür bakanlığı sınavında. Ankara thm koro şefi kızını aldı. Urfa korusu şefi kayın biraderini aldı. İstanbul korosu şefi oğlu ve yeğenini aldı. ilginizi çekerse detay verebilirim
ttnet arena - 09.07.2024
♪
Cumhuriyetimizin kurucusu ulu önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarını saygı ve minnetle anarken, ülkemiz Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun 100. yılını en coşkun ifadelerle kutluyoruz.
Mavi Nota - 28.10.2023
♪
Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Müzik Bölümlerinin Eğitim Programları Sorunları
Gülşah Sargın Kaptaş - 28.10.2023
♪
GEÇMİŞ OLSUN TÜRKİYE!
Mavi Nota - 07.02.2023
♪
30 yıl sonra karşılaşmak çok güzel Kurtuluş, teveccüh etmişsin çok teşekkür ederim. Nerelerdesin? Bilgi verirsen sevinirim, selamlar, sevgiler.
M.Semih Baylan - 08.01.2023
♪
Değerli Müfit hocama en içten sevgi saygılarımı iletin lütfen .Üniversite yıllarımda özel radyo yayıncılığı yaptım.1994 yılında derginin bu daldaki ödülüne layık görülmüştüm evde yıllar sonra plaketi buldum hadi bir internetten arayayım dediğimde ikinci büyük şoku yaşadım 1994 de verdiği ödülü değerli hocam arşivinde fotoğraf larımız ile yayınlamaya devam ediyor.ne büyük bir emek emeği geçen herkese en derin saygılarımı sunarım.Ne olur hocamın ellerinden benim için öpün.
Kurtuluş Çelebi - 07.01.2023
♪
18. yılımız kutlu olsun
Mavi Nota - 24.11.2022
♪
Biliyorum Cüneyt bey, yazımda da böyle bir şey demedim zaten.
editör - 20.11.2022
♪
sayın müfit bey bilgilerinizi kontrol edi 6440 sayılı cso kurulrş kanununda 4 b diye bir tanım yoktur
CÜNEYT BALKIZ - 15.11.2022
♪
Sayın Cüneyt Balkız, yazımda öncelikle bütün 4B’li sanatçıların kadroya alınmaları hususunu önemle belirtirken, bundan sonra orkestraları 6940 sayılı CSO kanunu kapsamında, DOB ve DT’de kendi kuruluş yasasına, diğer toplulukların da kendi yönetmeliklerine göre alımların gerçekleştirilmesi konusuna da önemle dikkat çektim!
editör - 13.11.2022
Tüm Mesajlar
Anket
Destekleyenlerimiz
Yazılar
Bach + Keyserling + Goldberg = Goldberg ÇeşitlemeleriSayı: - 30.03.2007
Bu yazıya konu olan yapıtın baskısının kapağındaki başlıkta “Goldberg” adı geçmemektedir. Peki, nereden çıkmıştır bu ad? 1749–1818 yılları arasında yaşamış, genel müzik tarihi yazmaya kalkışmış ilk Alman, çok önemli bir başvuru kaynağı olan ilk müzik bibliyografyasını çıkarmış ilk kişi, geçmişin başyapıtlarını derleyip toplamış ve yayına hazırlamış ilk müziksever olan Johann Nikolaus Forkel’e başvurmak yerinde olacaktır bu sorunun yanıtı için. Orgcu, müzik başyönetmeni, onursal felsefe doktoru payesi ile ödüllendirilmiş bu Göttingen Üniversitesi profesörünün en ünlü yapıtı “Johann Sebastian Bach’ın Yaşam Öyküsü”ne bir göz atalım ve görelim neler yazmış bu yapıtın öyküsü üzerine.
“Bu modeli……Leipzig’de sık sık bulunmuş, Bach’dan ders alabilmesi için Goldberg’i de yanında getirmiş olan Saksonya Elektörlüğü sarayındaki eski Rus Büyükelçisi Kont Keyserlingk’e borçluyuz. Genelde hastalıklı olan Kont, birçok geceyi uykusuz geçiriyordu. Onunla birlikte oturan Goldberg, böyle gecelerde yandaki odadan ona birşeyler çalardı. Kont bir keresinde Bach’a, uykusuz geçen gecelerde biraz olsun dinginliğe ulaşabilmesi için Goldberg’in çalabileceği, tatlı ve canlı karakterde parçalar istediğini söylemiş. Bach da bu isteği en iyi şekilde, o güne kadar temel uyumun değişmez aynılığından ötürü pek iç açıcı bulmadığı “çeşitleme”lerle yerine getirebileceğini düşünmüş….. Kont, bundan böyle bu çeşitlemelerden “benim çeşitlemelerim” diye söz edecektir. Onları dinlemekten hiç usanmayacak, uykusuz geceler sökün ettiğinde, “sevgili Goldberg, bana çeşitlemelerimden birini çalıver” diyecektir……. Bach, tüm yaşamı boyunca belki de hiçbir yapıtı için bu derecede ödüllendirilmemiştir: Kont ona, içinde 100 Louis altını bulunan som altından bir kupa hediye etmiştir.”
Bu söylemin doğruluğunun araştırılmasına ve yapıtın betimlenmesine geçmeden önce Kont ve Goldberg hakkında birkaç bilgi verelim:
Kont Hermann Carl von Keyserlingk, 1733’den itibaren Saksonya Elektörlüğü sarayında, Dresden’de bulunmuştur. Bach’ın BWV Anh 12 nolu kantatını isim günü için bestelediği Elektör Prens II. Friedrich August, III. August adıyla Polonya Kıralı olur. Bach, 1734’de taç giyme töreni için bir kutlama kantatı daha besteler: BWV 205a. Kont’un diplomatik çalışmaları sonucunda Kralla karşı Kral arasındaki veraset silsilesi çatışmaları sona erer. 1736’dan sonra Bach’ın “Polonya Krallığı ve Saksonya Elektörlüğü Saray Bestecisi” payesi almasında büyük pay sahibi olsa gerek. Kont, Dresden’de bulunduğu süre içinde (1733–1745) Bach ailesi ilgisini çekmiştir. Bach’ın en büyük oğlu Wilhelm Friedemann, aynı zamanda saray kilisesi de olan Sophie Kilisesi’nde orgcudur. Bach, 1 Aralık 1736 da, Dresden’deki “Kadınlar Kilisesi”nin yeni orgunda, Kont’un maiyetine büyük bir konser verir. Bachlarla Kont arasında sıcak ilişkilerin olduğu kesin: birbirlerini karşılıklı olarak birçok kez ziyaret etmişler. Kont, Carl Philipp’in oğluna isim babalığı yapacak, Wilhelm Friedemann’ın zor günlerinde ona yardım edecektir. 1947’de Berlin’e tayin olan Kont’un o yılın Mayıs’ında, Bach’ın ünlü Potsdam Sarayı ziyaretini ayarladığı da büyük bir olasılıktır.
Goldberg’e gelince; Gottlieb Theophilus, 1727’de Danzig’de doğmuş, çok küçük yaşlarından itibaren olağanüstü bir müzik yeteneği göstermiş. Kont Keyserlingk, dikkatini çeken Goldberg’i, eğitmesi için 1733’de Wilhelm Friedemann’a gönderir. 1740–42 arası da Bach’a. Genç dahi Goldberg, 29 yaşında yaşama veda edecektir.
Forkel’in anlattıklarına gelince; Goldberg’in Bach’ın yanında olduğu yıllarla yapıtın ortaya çıkış tarihi olan 1741/42’nin örtüşmesi, bu yapıtın Kont için tasarlandığı varsayımını güçlendiriyor. Ancak, yapıtın yüceliği göz önüne alındığında amacın, “uyku getirmek” olmadığı kesin. Çağımızın en büyük Bach araştırıcısı Christoph Wolff’a göre de Forkel’in yazdıkları pek doğru değil. Forkel, şu iki unsura dayandırıyor tezini: 1) Yapıtta Keyserlingk’e ithaf bulunmaması 18.Yüzyıl protokolüne uymuyor. 2) Dahi de olsa 14 yaşındaki birinin bu eseri çalabilmesi uzak bir olasılık gibi görünüyor. Rolf Dammann’a göre de başlığın uzunluğu, pratik olarak “Goldberg Çeşitlemeleri” adının benimsenmesine yol açmış. Her ne olursa olsun biz şimdi yapıta gelelim.
Başlıkta da belirtildiği gibi yapıt, esas olarak bir ARYA’ya dayanmakta. Bu aryayı 1725 tarihli Anna Magdalena Kitapçığı’nda buluyoruz: ¾’lük, 32 ölçülük, ağır tempolu bir Sarabande. Çeşitlemelerin temeli, aryanın basını oluşturan ve Bach’ın “temel notalar” dediği temadır. Bu tarzı Passacaglia (BWV 582) ve Ciacconna’da (BWV 1004/5) görüyoruz. Tema iki bölümlü olup her bölümde 4 temel notalı 4 ölçü bulunmakta: (4x4)+(4x4). Bu arada ilk 8 ölçünün Händel’in “Chaconne ve 62 Çeşitlemesi” ile aynı olduğunu belirtelim. Ayrıca bu 8 ölçünün de, Christoph Wolff’un 1975’de bulduğu bir “Goldberg Çeşitlemeleri” nüshasının arkasına Bach tarafından yazılmış 14 kanona temel oluşturduğunu da ekleyelim.
Yapıt, “Arya+15 Çeşitleme+15 Çeşitleme+Arya” biçiminde ikili ve simetrik bir yapıdadır. Bu 30 çeşitleme de üçerli 10 öbek halinde sıralanmıştır. Onuncu öbek dışında tüm öbeklerin son parçası bir kanondur. Kanon aralıkları, yani temanın başlangıç sesi (dux) ile onu takip eden sesin (comes) aralıkları, öbeklerin sırası ile doğru orantılı olarak artmaktadır. Örneğin birinci öbek kanonu ünison, yani aynı seste, ikinci öbeğinki 2’li aralıkta, beşinci öbeğinki 5’li aralıkta vb. gibi. Onuncu öbeğin kanonunun yerinde bir “Quodlibet” (gönlünüze göre) var. Daha çok doğaçlamaya dayanan quodlibetler yerine Bach burada 32 temel notaya ek olarak çok bilinen iki halk şarkısından bölümler almış, ve onları kontrapunktik bir biçimde birbirlerine bağlamış. Birinci şarkı, XVII ve XVIII Yüzyıllarda yaygın olarak danslı bir toplantının sona erdiğini bildirmekte kullanılırmış. Böylece son öbeğin bu son parçası vedaı çağrıştırıyor.
Artık yapıtın yapı şemasını oluşturabiliriz:
Arya
1. çeşitleme İki sesli envansiyon, polonez tarzında, 3/4’lük
2. çeşitleme Üç sesli simfonia, trio tarzında 2/4’lük
3. çeşitleme İki sesli kanon, serbest basla tekses, pastoral tarzında, 12/8’lik
4. çeşitleme Dört sesli taklit cümlesi, paspiye tarzında, 3/8’lik
5. çeşitleme İki sesli envansiyon, çaprazlaşan eller için bir veya iki klavye, 3/4’lük
6. çeşitleme İkili aralık kanonu, serbest bas, 3/8’lik
7. çeşitleme İki sesli jig, 6/8’lik
8. çeşitleme İki sesli envansiyon, çaprazlaşan eller için iki klavye, 12/16’lık
9. çeşitleme Üçlü aralık kanonu, iki sesli, serbest bas, C
10. çeşitleme Dört sesli füget, alla breve
11. çeşitleme İki sesli jig, çaprazlaşan eller için iki klavye, 12/16’lık
12. çeşitleme Dörtlü aralık kanonu, iki sesli, serbest basa karşıt hareketli, 3/4’lük
13. çeşitleme İki sesli, temel notalara dayanan arya diskantı, 3/4’lük
14. çeşitleme İki sesli konçerto, çaprazlaşan eller ve virtüozo teknik için iki klavye, ¾’lük
15. çeşitleme Beşli aralık kanonu, sol minör serbest basa karşıt hareketli, 2/4’lük
16. çeşitleme Fransız tarzı uvertür, C-3/8-alla breve
17. çeşitleme İki sesli konçerto, 14. Çeş. gibi, 3/4’lük
18. çeşitleme Altılı aralık kanonu, serbest basla sıkı ilişkili, antik tarzda, alla breve
19. çeşitleme Üç sesli menüet, 3/8 lik
20. çeşitleme İki sesli konçerto, çaprazlaşan eller, virtüozo teknik ve tekrarlanan 16’lıklar için iki klavye, 3/4’lük
21. çeşitleme Yedili aralık kanonu, iki sesli, serbest kromatik bas, sol minör, lamento tarzında, C
22. çeşitleme Üç sesli fugato, serbest bas, riçerkar tarzında, alla breve
23. çeşitleme İki sesli konçerto, virtüozo teknik, yuvarlanmalar, tekrarlanan akorlar ve çaprazlaşan eller için iki klavye
24. çeşitleme Sekizli aralık (oktav) kanonu, iki sesli, serbest bas, pastoral tarzında, 9/8’lik
25. çeşitleme İki sesli kromatik temel nota bası üstünde arya diskantı, tekses tarzında (solo keman), 3/4lük
26. çeşitleme Üst sesi süslemesiz arya melodisi olan akor sarabandı, 3/4’lük; onun da üzerinde 18/16’lık düzenli bir cümle; her ikisi de her iki elde nöbetleşe görülmekte, iki klavye
27. çeşitleme Dokuzlu aralık kanonu, iki sesli, serbest bas, 6/8’lik.
28. çeşitleme Serbest sesli virtüozo konçerto, etüd tarzında, tril ve çifte trilli, 3/4’lük
29. çeşitleme Tutulmuş akorlarla etüd, tokkata tarzında, 3/4’lük
30. çeşitleme Üç sesli Quodlibet, serbest bas, C
Arya
Bu ihtişamdaki bir çeşitleme için Beethoven’ı beklememiz gerekecektir.
Not: Yapıtın bölümlerinin daha ayrıntılı dökümünü almak isteyenler, sevgili dostum İrkin Aktüze’nin, Pan Yayınları’ndan çıkan, “Müziği Okumak” adlı külliyatının 1. cildine bakabilirler.
Kaynaklar:
1- BWV, Kleine Ausgabe, Ed.: Dürr, Kobayashi, Beisswenger, Breitkopf & Härtel, Wiesbaden, Leipzig, Paris, 1998
2- Christoph Wolff : Johann Sebastian Bach, The Learned Musician ; W.W.Norton & Company, New York, London, 2000
3- The New Bach Reader. Eds.: David, Mendel,Wolff. ; W.W.Norton & Company, New York, London, 1998
4- Christian Eisert : “Goldberg Variations BWV 988; Evgeni Koroliov - Hänssler 92.112” CD notları Kaynak: Andante Sayı: 2; Aralık-Ocak 2003
Tavsiye Et ♫
Yorumlar
Bu yazıya henüz yorum yapılmadı.
Yorumları okumak yada yorum yazmak için sisteme giriniz.
