Yazılar

Rüzgâra karışıp gelen o esmer şarkılar Sayı: - 08.05.2007

Müziğe, özellikle etnomüzikolojiye ilgi duyanların hatırlayacağı gibi, “Gaziantep Türküleri”, “Alevi Bektaşi Müziğinde Deyişler” gibi kitaplarının yanı sıra “Süryaniler” gibi Kalan Müzik etiketi ile basılan pek çok geleneksel müzik CD’sinin kitap metinlerine imzasını atmış olan Melih Duygulu, son kitabında tıpkı dünyada olduğu gibi Türkiye’de de geniş bir alana yayılmış olan Çingene toplumunun en önemli kollarından biri olan Batı Grubu Romanlarının müzik kültürünü inceliyor.

Melih Duygulu, çalışmasının sınırlarını özellikle Türkiye’nin batısında yaşayan Romanların müzik kültürleri etrafında çizdiğini ve kitabının zengin Çingene kültürü konusunda bir giriş niteliği taşıdığını vurguluyor. Çalışmasının amacını “Türkiye’deki Çingene müziği olgusuna ana hatlarıyla bakmak, bunun yanı sıra bir model denemesi olarak, ülkenin batısında yaşayan Romanların müzik kültürünü ele almak” olarak açıklayan Duygulu, kitabında Çingene toplumunun müziğini irdelerken tarih, coğrafya, sosyoloji, antropoloji, dilbilim ve daha pek çok disiplinden faydalanmış ve alan araştırması sırasında vardığı sosyo-kültürel sonuçları ana başlıklar altında okurlara sunmuş. Böylelikle yazar etnomüzikoloji biliminin araştırma yöntemlerine bağlı kalarak disiplinlerarası bir çalışma ortaya koymuş ve bu bilimler ışığında sebepleri ve sonuçları ile Batı Romanlarının müzik kültürünü gözler önüne sermiş. Kitap, çingenelerin tarihi geçmişi, sosyal ve kültürel kimliği, yaşam koşulları, örf ve âdetleri konusunda bilgi ve saptamaların yanı sıra elbette müziklerindeki tür ve biçim tanımlamaları ile ezgi örneklerini de içeriyor.

Dikkati çeken bir başka unsur da Duygulu’nun alan araştırması süresince çektiği fotoğraflardan bazılarının kitapta sergileniyor olması. Alan araştırması sırasında çingenelerin “içlerinden” olmayan kimselerin girmesine müsaade etmedikleri pek çok eğlencesine ve toplantısına katılan ve onlarla sohbet ederek birebir ilişki kuran Melih Duygulu’nun bu kitap için seçtiği fotoğraflar, gelecek çalışmalarının da habercisi niteliğinde. Zira yazar, fotoğraflarının yanı sıra kitabın içinde şimdilik giriş yaptığı, ancak sonraki çalışmalarında derinleştireceği noktalar üzerine verdiği ipuçlarını okurları ile paylaşıyor. Kitabın akademik olduğu kadar bu konu ile uzaktan yakından ilgilenen herkesin anlayabileceği sade bir dille yazılmış olması ve tasarımı ile göz yormayışı da okuyucu memnuniyetinin gözetildiğinin bir göstergesi.

Türkiye’nin batı kesimlerinde yaşayan Romanların müziği, bu kitapta her yönü ile incelenmiş. Kitap, özellikle bilimsel bir araştırma çerçevesinde müziğin “hoş bir ezgi” olarak nitelendirilmeksizin, farklı bilimlerin bakış açılarından da faydalanılarak, her yönü ile irdelenişinin sonuçlarını okuma fırsatını veriyor bize. Ayrıca yazarın bu tip çalışmaların artması ve devamının gelmesi konusundaki notları da kitabın ilham verici yönlerinden biri. Tüm bu özellikleri ve kurgusu ile Melih Duygulu’nun bu kitabı özellikle akademik alanda Çingene müziğini araştıranlar, müzik okurları hatta bu konuda merakı ve ilgisi olan tüm kitapseverler için bir rehber niteliğinde.

Lirik müziğin ardındaki Çingene kültürü
Üç bölümden oluşan kitabın ilk bölümü “Türkiye’de Çingeneler ve Çingene Kültürü” başlığını taşıyor. Konuya giriş niteliğindeki bölümde, Çingenelerin kökeni, tarihsel arka planı ve sosyal yapıları hakkında temel bilgilerin hemen ardından “Türkiye’de Çingene Kültürü” alt başlığı ile, müziği yakından ilgilendiren sosyal olaylar üzerinde duruluyor. Bir toplumun müzik kültürünün belirleyici unsurlarından olan dil, din, evlilik, düğün ve eğlencelerin Çingene kültüründe de yeri vazgeçilmez şüphesiz. Bu sebeple, bu sosyal olayların “müzik” konusundan önce, kitabın 1. bölümünde irdelenmiş olması, okuyucuyu söz konusu kültürün içine alıyor ve donanımını arttırıyor.

Melih Duygulu, kitabının ikinci ve en uzun bölümünü elbette “Teknik Özellikler, Çingenelerde Müzik Repertuarı” başlığına ayırmış. Bu bölüm içerisinde Çingene şarkılarının dil, köken ve kurgulanmasından başlayarak yazar bizleri adeta bir müzik ürününün mutfağına davet ediyor ve bir Çingene şarkısının kulağımıza kadar gelişinin öyküsünü en ince detayına kadar anlatıyor. Etnomüzikoloji biliminin yöntemleri çerçevesinde biçim, anlam ve temaların çözümlenmesinden sonra Çingene müziğinin arabesk müzik ile olan ilişkileri, hemen ardından ise usûl ve ses örgülerinin serildiği detaylı bir müzikal yapı analizi, kitabın ikinci bölümünün kilit taşı adeta. Kullanılan enstrümanlar, Çingene müziğinin doğasında var olan doğaçlama icra, Çingenelerde bir meslek kolu olarak müzisyenlik, kukla, karagöz, orta oyunu ve ayıcılık gibi geleneksel gösteri sanatlarında Çingene motifi ile Türkiye’nin müzik sektöründe Çingeneler, Duygulu’nun bu kitabı ile birlikte ilk kez profesyonelce ele alınmış oluyor. Son bölüm ise, etnomüzikolojik bir araştırmanın vazgeçilmez öğesi olan nota örneklerinden oluşuyor. Duygulu’nun alan araştırması süresince derlediği ezgilerden seçtiği notalar, Sözsüz Oyun Havaları ve Sözlü Ezgiler olarak iki alt başlık halinde sunulmuş. Notaların ardından yazar, her parça için açıklayıcı notlarını da okuyucuları ile paylaşmış.
 

Yazıyı Tavsiye Et ♫

Yorumlar

Bu yazıya henüz yorum yapılmadı.

Yorumları okumak yada yorum yazmak için sisteme giriniz.