Yazılar

---

Mendelssohn üzerine bir çalışmaSayı: - 07.02.2006

---

Jacob Ludwig Felix Mendelssohn, aristokrat ailenin 4 çocuğundan biri olarak 3 Şubat 1809’da Hamburg’da doğdu. Ünlü Yahudi filozof Moses Mendelssohn’un torunu ve banker Abraham ile Lea Mendelssohn’un oğludur. Felix, tüm hayatı boyunca Protestanlığı kabul etmiş, ancak Musevi olmasından dolayı duyduğu gururu da hiçbir zaman kaybetmemiştir. Bu nedenle, özellikle kilise müziği alanında yaptığı çalışmalarda, zaman zaman kendini sıkıntılı tartışmalar içinde bulmuştur.

Dördü de, müziğe çok yetenekli olan kardeşlerden, özellikle Felix’in ablası Fanny, bu özelliğiyle çok dikkat çekmekteydi.

Abraham Mendelssohn çocuklarını son derece sert kurallar içerisinde yetiştirmiş, çalışkanlığı en önemli ilke olarak tüm aileye benimsetmişti. Bu nedenle Felix, hiçbir zaman kendine ayıracak boş bir zaman bulamamıştır

Felix, babasının otoritesinden çekinir, ama onun bilgisi ve insan sevgisine karşı sonsuz saygı duyardı. İlerlemiş yaşlarında, dostuna yazdığı bir mektubunda babası için şöyle demiştir: "O benim sadece babam değil, aynı zamanda sanat ve hayat konusunda da tek öğretmenimdi"

İlk piyano dersini, tüm aile gibi Johann Sebastian Bach tutkunu olan annesinden alan küçük Felix, 1816 yılından sonra bir süre için ailesiyle birlikte gittiği Paris’te müzik eğitimine devam etti. Babası, çocuklarını hiç bir zaman okula göndermeyip, kendi oluşturduğu bir sistemle yetiştirmiş olması, Felix’in hayat tecrübesinin kısıtlı kalmasına neden olmuş, onu çekingen ve içine kapanık bir kişilik haline getirmişti. Dönemin, en yetenekli ustalarının verdiği derslerle  eğitilen Felix, müzik alanında da, Berlin’in en iyi isimlerinden ders aldı. Keman ve viyola çalmayı öğrendiği 11 yaşında  "Berliner Singakademie" korosuna düzenli olarak katılmaya başladı.

12 yaşındayken, hocası Carl Friedrich Zelter, bu en sevdiği öğrencisine,  onun hayatında dönüm noktası olacak bir buluşma hazırladı. Goethe’nin evinde, Carl Maria von Weber’le bir araya gelen Felix, piyano çalmadaki ustalığı ve orada seslendirdiği piyanolu dörtlüsüyle büyük bir hayranlık uyandırdı. Bunun üzerine Goethe, bu çok etkilendiği büyük yetenek için, o anda yazdığı bir şiiri, veda armağanı olarak kendisine takdim etti.

Daha sonraki günlerde, ünlü aristokrat ailelerin müzikal toplantılarında seslendirmek üzere küçük yapıtlar hazırlamaya başladı.

15. yaş gününde seslendirilen 4. operetinin ardından aynı gün Felix, öğretmeni Zelter tarafından en önemli müzisyenler grubu içine alındı. Bu zamana kadar besteci, 3 piyanolu dörtlü, yaylı çalgılar orkestrası için 9 oda senfonisi ve 13 yaşındayken de büyük senfoni orkestrası için "Op. 11, do minör Senfoni" sini yaratmıştı.

O günden itibaren Abraham Mendelssohn, oğlunun sadece müzik alanında çalışma yapmak arzusunu, ciddi olarak düşünmeye başladı ve ilk fırsatta onu, dönemin ünlü bestecisi Cherubini ile tanıştırmak üzere Paris’e götürdü. Felix’i dinleyen besteci, onu o kadar çok beğenmişti ki eğitimini tamamen üstlenmeyi teklif etti.  Bu arada Felix, Paris’te bulunduğu sürece, dönemin diğer önemli isimleriyle de tanışma fırsatı buldu. Aralarında Rossini, Kreutzer, Meyerbeer, Auber ve "çok parmaklı ama az beyinli"  olarak tanımladığı Liszt gibi bestecilerin bulunduğu bu kişiler hakkındaki düşünceleri ise, oldukça sert ve alaycı oldu.

Mendelssohn ailesi Paris dönüşü, bestecinin en mutlu yıllarının geçeceği, yeni evine taşındı.

"Op. 20 oktett" ve "Bir Yaz Gecesi Rüyası Uvertürü"  , bu evin bahçesinde oluştu. Bu arada yeni dostlar edinen Felix, gerek eserleri, gerekse kişiliğiyle salon toplantılarının sevilen ismi haline geldi.

Hocası Zelter’in endişeyle izlediği bu durum, genç müzisyenin, kısa süre sonra bu çevreleri terk etmesiyle sona erdi.

20 Şubat 1827’de "Bir Yaz Gecesi Rüyası Uvertürü" nün ilk seslendirilişinde orkestrayı yöneten besteci, konserin ikinci yarısında, henüz basılmamış olan "2 Piyano ve Orkestra için Konçerto" sunu seslendirdi. Aynı yılın Nisan ayında sahnelenen "Camacho’nun Düğünü" adlı operası, librettosunun zayıflığı nedeniyle büyük bir başarı yakalayamamış, besteci, gösterinin sonunu dahi beklemeden evinin yolunu tutmuştu.

Berlin Üniversitesi’nde eğitimine devam etmesi, ailesi tarafından çok arzulanmış, Felix’de bu arzuyu büyük bir istek ve çalışkanlıkla yerine getirmişti. Bunun yanı sıra besteci, iyi bir satranç ve bilardo oyuncusu, iyi bir dansçı ve binici olarak çevresinde tanınmış ve sevilmişti.

Felix, henüz 13 yaşındayken, doğum günü hediyesi olarak, Johann Sebastian Bach’ın "Matthaus Passionu" nun ("Aziz Matta") notalarını istemiş ve bu eser üzerine yaptığı çalışmalar, onu, ileride "Bach’ı yeniden yaşama döndüren kişi”  yapacak yola sokmuştu.

Oda ve Orkestra müziginde Mozart, Haydn, opera türü yapıtlarda da, Carl Maria von Weber, Gluck, Spontini ve İtalyan bestecilerin eserlerinin moda olduğu müzik çevrelerinde, Bach’ın yapıtları üzerine yaptığı çalışmalardan dolayı, Felix’in eski öğretmeni Zelter de öğrencisine fazla şans tanımıyordu.

Felix, yakın bir arkadaşı ile birlikte Zelter’e karşı sürdürdüğü zorlu savaşı kazanmış ve onu, eserin "Berliner Singakademie"  üyeleri tarafından seslendirilmesi konusunda ikna edebilmişti.

İlki, 11 Mart 1829, ikincisi de 10 gün sonra Bach’ın doğum günü olan 21 Mart’ta gerçekleşen iki konserin başarısı, beklenenden çok daha fazla olmuş, yankıları tüm Avrupa’ya yayılmıştı.

Bu başarı üzerine babasından tam destek alan Felix Mendelssohn, İngiltere’den başlamak üzere, 3 yıllık bir müzik dünyasıyla tanışma gezisine çıkmış, bu ülkedeki başarılarıyla, George Frideric Handel’den sonra en sevilen Alman besteci olarak gönüllerde taht kurmuştu.

Sezon bitiminde besteci, dostlarıyla İskoçya’ya yaptığı gezide, önce "İskoç Senfonisi" nin ilk notalarını, daha sonra da "Fingal Mağarası Uvertürü"  nün eskizlerini yazmaya başladı. Bunun yanı sıra, "Op. 13"  ve "Op. 12, Mi bemol majör"  ile "La minör Yaylı Çalgılar Dörtlüsü" yle, "Reformation Senfonisi" de, ilk İngiltere gezisi sırasında bestelendi.

Geçirdiği bir kaza sonucu, birkaç hafta yürüyememesi, genç bestecinin ablası  Fanny’nin düğününde bulunmasını engellemiş, bu zorunluluk içinde, anne ve babasının 25. evlilik yıldönümünde çalınmak üzere "Die Heimkehr aus der Fremde"  başlıklı şarkı dizisini bestelemiştir.

1830 yılının Mayıs ayında başladığı gezileri, Güney Almanya, Avusturya, İtalya, İsviçre, Fransa ve tekrar İngiltere’den sonra,  1832 yılının Nisan ayında yine Berlin’de sona ermiştir.  

Bu gezileri sırasında, Viyana klasiklerinin yavaş yavaş moda olmaktan çıktığını, unutulmaya yüz tuttuğunu fark etmiş bu müziğin tekrar canlanması için çaba göstermiş, Viyana’da kaldığı bir aydan fazla süre boyunca, opera müziğinin tekrar İtalyan etkisi altına girdiğini ve Bach’ın hemen hemen hiç tanınmadığını görerek üzüntü içinde bu kentten ayrılmıştır.

Roma’da, Hector Berlioz ile tanışmış; kişilik olarak sevdiği, ancak müzikal yönden son derece zayıf bulduğu bu Fransız besteci, Mendelssohn{`}u, bu düşüncelerine rağmen bir dahi olarak görmüş ve onu her zaman övmüştür. İtalyan müzik ortamından da fazla hoşlanmayan Felix tekrar Münih’e gider. Burada Bavyera Kralı için "Sol minör Piyano Konçertosu" nü, 4 gün gibi kısa bir sürede tamamlayan Felix, daha sonra 1831 yılının Aralık ayında Paris’e geçer ve burada 6 aya yakın bir süre kalır.

"Bir Yaz Gecesi Rüyası Uvertürü"  nün başarısız seslendirilişi ve "Reformation Senfonisi " nin de fazla akademik bulunması dolayısıyla konser programlarına alınmaması, besteciyi çok kırar ve içindeki büyük bir hüzün dalgasıyla kendini Londra’ya atar.  

Felix Mendelssohn, öğretmeni Zelter’in, 1832’ de ölümünden sonra uzun zaman kendini bu üzüntüden kurtaramaz. Berlin müzik çevresi tarafından Felix, Zelter’den boşalan "Berliner Singakademie" nin yönetilmesine aday gösterilmiş fakat seçim sonucu, Mendelssohn değil, Rungenhagen bu görevi  devralmıştır. Felix’in bu seçimi kaybetmesi iki nedene bağlanır: Bunlardan birincisi, Akademideki koyu Hristiyan düşüncedeki üyelerin, geçmişi Musevi olan birisinin yönetimi altında çalışmak istememeleridir. Diğer sebep ise, 70 yaşındaki ustadan boşalan bir yerin, 50 yaşındaki tecrübeli bir kişi yerine, 24 yaşındaki sakin görünüşlü bir gence devredilmesini uygun bulmamalarıdır.

Seçimin bu şekilde sonuçlanması, Alman müzik tarihinde önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilir. Felix Mendelssohn, kendini Berlin{`} in müzik çevresine tanıtmak amacıyla verdiği konserlerle, ileride ona, Leipzig okulunun oluşumuna gidecek yolun kapılarını açarken, Rungenhagen{`}in yönetimindeki "Berliner Singakademie" si de zamanla üstünlüğünü önemli ölçüde yitirmiştir.

Leipzig ve Düsseldorf, besteci ile ilgilenmeye başlamış ve nihayet Felix Mendelssohn, Ocak 1833{`} de Niederrhein Müzik Festivali’nin genel direktörlüğüne davet edilmiştir. 24 yaşındaki besteci, bu son derece önemli görevine başlamadan, Londra’yı bir kez daha ziyaret etmiş ve Londra Flarmoni’nin kendisine ısmarladığı "İtalyan Senfonisi" nin ilk seslendirilişini büyük bir başarıyla gerçekleştirmiştir. Genç Mendelssohn, Niederrhein Müzik Festivali boyunca, yorumlarının gerçekleşmesini sağladığı Handel Oratoryoları’yla, Barok Dönem müziğini yeniden hayata geçirmiş, böylece eski orkestra müziği edebiyatının yeniden tanınmasını sağlamıştır. Bu da o dönem için büyük başarıdır ve bu başarının ardından besteci, önce Düsseldorf kentinin müzik dünyasının en üst yöneticisi  konumuna gelmiş, ancak çevresi ile olan geçimsizliği nedeniyle, kısa süre sonra bu görevi bırakmıştır.

Bundan sonra daha çok kilise müziği türünde yapıtlarla ilgilenen Felix, "Lieder ohne Worte" (Sözsüz Şarkılar)  başlıklı piyano eserlerini bestelemiştir.  

1835 yılında, Leipzig Gewandhaus orkestrasını yönetmek üzere davet edilen genç sanatçı, bir başka meslektaşı tarafından yönetilen orkestranın yönetimini devralmasının meslektaşına büyük bir saygısızlık olacağı gerekçesiyle bu görevi kabul etmemiştir.

Mesleği ve meslektaşlarına olan bu saygısı Felix Mendelssohn’a büyük saygınlık kazandırmış, kendisine duyulan sevgiyi her zaman taze tutmuştur. Belli bir süre sonra, Gewandhaus yönetiminin, uygun bir tarzla kendisine devredilmesiyle, Leipzig Almanya’nın en önde gelen müzik merkezlerinden biri haline gelmiştir.  

27 yaşında fahri doktorluk unvanına layık görülen besteci, ihtiyacı olmadığı  bu akademik unvanı sevinçle kabul etmiş, ancak hiçbir zaman kullanmamıştır.

Döneminin, moda olmuş yabancı bestecilerinden çok, Alman bestecilerin eserlerini yorumlatan sanatçı, bu özelliğiyle, Alman müziğinin devrim yapmasına katkıda bulunmuş, yetenekli genç solistlerin ortaya çıkmasına yardımcı olmuştur.

1835 yılında babasının ani ölümü, Felix’i uzun süren bir depresyona itmiş, daha sonra eşi olacak Cecile jeanrenaud, onu tekrar müzik yaşamına geri döndürmüştür. Ancak, müzikal yaşamla fazla ilgisi olmayan Cecile bestecinin müzik alanındaki hareketli ve araştırmacı hayatını olumsuz yönde etkilemiştir.

1836 yılında, bestecinin ilk önemli Oratoryosu "Paulus" , Niederrhein Müzik Festivali’ nde  kendi yönetimindeki orkestra tarafından seslendirilir. Bunun ardından, balayı seyahati için gittiği Londra’da "Paulus" u yeniden yöneten besteci, çeşitli İngiliz orglarıyla verdiği konserlerle halkın büyük beğenisini kazanırken, Londra Filarmoni derneğinin şeref üyesi olur. Tekrar Leipzig’e döndükten sonra sanatçı, eski müziğin, özellikle Bach ve Handel’in tanıtılması için yoğun çalışmalarda bulunur.

Bunun yanı sıra Robert Schumann’a çok saygı duyan Mendelssohn, onun eserlerini de yorumlar ve tavsiyelerini dinler. Gerçekten, Franz Schubert’in "Büyük Senfoni" sinin ilk yorumu da, Schumann’ın tavsiyesi ile gerçekleşmiş ve bu güzel eser müzik dünyasına tanıtılmıştı.

1839 yılında besteci “Lobgesang"  adlı daha az nitelikli, ama en çok değer verdiği eserini tamamladı. 1840 yılında, Orta Avrupa’ nın en tanınmış bestecisi durumuna gelen Felix Mendelssohn Bartholdy, Prusya Kralı IV. Friedrich Wilhelm tarafından onurlandırıldı.

1841 yılında, Berlin’de konservatuar kurma girişimleri, bürokratik engeller dolayısıyla yarım kalınca besteci, bu arzusunu Leipzig’de en mükemmel şekilde gerçekleştirdi. Dönemin en ünlü müzik adamlarının ders verdiği okul, 1846 yılında Avrupa’nın tartışılmaz en üstün müzik okulu olmuştur.

1843’de Berlin’e dönen sanatçı, 1844’de, tekrar Londra’ya geçerek, burada Bach’ın "Re Majör 3. Orkestra Suiti" ni ilk kez Londralı dinleyicilere sundu.

Aynı yıl Berlin’deki görevine dönen besteci, hiçbir şekilde arzuladığı tarzda çalışamadığı bu kenti, Kralın izniyle kısa bir süre sonra terk ederek Frankfurt’a geçti. New York’dan gelen teklifleri kabul etmeyen Mendelssohn, çalışmalarını 2. Oratoryosu "Elias"  üzerine o denli yoğunlaştırmıştı ki, Leipzig’de ilk seslendirilişi yapılan ünlü keman konçertosunun konserine bile gitmedi.

Ancak Kral’ın Berlin’den gelen istek ve emirleri doğrultusunda Leipzig, Dresden ve Berlin’deki konserlerinden sonra, 1846’da tamamladığı "Elias"  Oratoryosunu Birmingham’da dinleyiciye sunan Mendelssohn, beklenenin çok üstünde, uluslararası bir başarı elde etti.  

18 Mart 1847 tarihinde, Gewandhaus Orkestrası’nı son kez yöneten Mendelssohn, "Elias" ı seslendirmek üzere gittiği İngiltere’de de başarılı bir konser verdi. Frankfurt’a döndüğünde, hayatının en acılı haberi bekliyordu: Hayatında en sevdiği insan, ablası Fanny beklenmedik bir şekilde ölmüştü. Bu haber hayatının en önemli dönüm noktası olmuş, yaşama isteği, bir daha hiçbir zaman düzelmemek üzere kırılmıştı. "Fa Minör 6. Yaylı Çalgılar Dörtlüsü"  ve "Fanny için Requiem" bestecinin bu dönem eserleridir.

Gewandhaus konserlerini yönetecek gücü kendinde bulamayan sanatçı, son enerjisini Leipzig Konservatuarı giriş sınavlarının denetimine harcamış, kendisi için çok şey ifade eden bu kurumu elinden geldiğince korumuştur.

"Elias" ı yönetmek üzere Viyana’ya gitmeye hazırlanan Mendelssohn, 28 Ekim’de geçirdiği beyin sarsıntısı sonucu kısmi felce uğrar ve 3 Kasım günü tekrarlayan rahatsızlık sonucu, 4 Kasım 1847’de hayata gözlerini yumar.

Hiçbir zaman kendi alçak gönüllülüğü ile bağdaşmayacak kadar ihtişamlı bir törenle, ablası Fanny’nin yanına gömülür.

 

---

Yazıyı Tavsiye Et ♫

Yorumlar

---

Bu yazıya henüz yorum yapılmadı.

Yorumları okumak yada yorum yazmak için sisteme giriniz.