Yazılar

Ando DromSayı: 552 - 05.05.2008

“Dinleyicisi gitgide artan etnik müziğe yeni bir tat eklemekten daha fazlası… Ando Drom, görevini yerine getiriyor; insanları birbirinden ayıran duvarlar yıkıyor”.

Resmi sitelerinde kendileri hakkındaki yazılardan birinde böyle diyor Ando Drom için.

Çingene müziğinde geniş Macar ovasından bir seda onlar. Şarkılarına başladıklarında ses enstruman, enstruman ses oluyor ve müzikleri sanki zamanın dışından geliyor. Bin yıl öncesine de ait olabilir, bugünün modern seslerine de, kestirmesi güç. Müziklerinin orijinalliği, özgün Macar Çingene müziğiyle, kentli Çingene müziğini bir araya getirmelerinde gizli. Sarkılarının ve danslarının kendilerini ifade etmek için en iyi yol olduğunun bilincindeler.

Ando Drom (çingenece ‘Yolda') 1984 yilinda Budapeste'de kuruldu. Üyeleri zaman içinde degisse de Macaristan'in farkli Çingene gruplarindan gelen üyeler gruba her zaman yeni zenginlikler tasidilar. Sarkilarini Çingenece söylüyorlar, en önemli enstrumanlari gitar, mandolin, tambura, kasik, testi ve ahsap perküsyon.

Grubun kuruluş süreci ise oldukça farklı. 70’lerden itibaren sanayileşme ve kentleşme ile birlikte Macar Çingene toplumu da hızlı bir değişime uğrarken aynı zamanda da izolasyona maruz kaldı.

Geleneksel Çingene toplumu atomize olur ve ortak kültürü sürdürecek toplumsal formlar zayıflarken, Budapeşte’ye sıkışan Çingeneler, en başta da Ando Drom’un kurucusu Jenő Zsigó, kültürlerini muhafaza edecek ve aynı zamanda da değişen koşullara ayak uyduracak çareler aramaya koyuldular.

Zsigó, Budapeşte’nin Çingenelerin yoğun olarak yaşadığı bölgesinde; Rákospalota’da, aile danışmanı olarak çalışırken, Çingene çocukların okullarındaki başarısızlığını onlar için kendilerini en iyi ifade edebilecekleri müzikle gidermenin yollarını arıyordu. Bu çalışma, hem çocukların 1984 yılında bir festivalde verdikleri konser sonrası Ando Drom’un kuruluşuna vesile oldu, hem de Çingene toplumunun kendini ifade edebilmesi ve aynı zamanda daha önce farklı Çingene grupları arasında, bir diğerini dışlama şeklinde tezahür eden kötü alışkanlıkları bırakıp kendi içinde de bütünleşmesinin yolunu açtı. Bu açıdan bakıldığında Ando Drom, Macar Çingene toplumunun bir mekan değişikliğinin ürünü ve Çingene kültürünün modernleşmiş ve sonra tekrar Çingene toplumuna malolmuş bir parçası.

Ando Drom, 1987’den itibaren yurtdışı konserlerine başladı ve özellikle Avrupa’da bir çok uluslararası festivale katıldı. 1992 yılında Avrupa Parlementosu’nda Çingene kültürü üzerine şarkıları ve danslarıyla destekledikleri bir seminer verdiler ve ertesi yıl Paris Opera’sının dansçı ve baletleriyle birlikte geçmiş ve şimdiki Çingene müziği ve dansının sergilendiği bir calışma gercekleştirdiler. Aynı yıl, grubun ‘Zöld az erdő?’ (Orman Yeşil mi?) adlı şarkısı Tony Gatlif’in, Cingeneliğe ovgu olarak tanımlanabilecek ve onların uzun gocunu anlatan Latcho Drom (Guzel Yol) adlı filminde kullanıldı. Melodisi insan kalbinin derinliklerine isleyen bu sarkı farklı bir yorumla yine aynı yönetmenin Transylvania (2006) adlı filminde de karsımıza çıktı. 1992 yılında Fransa’da ‘Ando Drom; Chants Tziganes De Hongrie’ (Ando Drom; Macar Çingenelerinden Şarkılar) adıyla yapılan ilk kayıttan sonra, ilk albümleri “Káj phirel o Del?” (Tanrı Nerede?) 1995 yılında Macaristan’da yayınlandı ve Macar gazeteleri tarafindan yılın en iyi albümü seçildi. 1996 yılında da Ando Drom Vakfı, müziklerinin ve müzisyenlerinin gelişimini ve farklı Çingene altkültürlerinin nasıl bir araya gelip seslerini müzikle duyurduklarını anlatan 80 dakikalık bir belgesel hazırladı.

1997 yılında Fransız ve Alman gruplar Bratsch’in ve German Network’un de katkılarıyla “Phári Mamo” adlı albümlerini yayınladılar. 1999 yılında yayınlanan konser kayıtlarından oluşan albümden sonra 6 yıl boyunca kayıtlara ara veren grup, 2006 yılında “Muro Nav” ile seslerine virtuoz akerdeon ve gitarın eşlik ettiği son albümlerini çıkardılar. Grup bugün, çoğu Budapeşte doğumlu genc sanatçılar; Jenő Zsigó, András Mata, Albert Orgon, Gyula Csík ve István Samu’dan oluşuyor.

Ando Drom’un başarısı ve düzenlenen yaz kamplarındaki ortak deneyimler, Macaristan’da yeni bir müzik hareketini de başlattı. Romano Glaszo, Rom Som, Lindri, Amaro Szúno, Szilvásy Gipsy Folk Band, Romano Drom ve Juhász Miczura Mónika gibi grupların tamamı Ando Drom’un eğitiminden ve tecrübesinden doğdular.

***

Çingene sanatının geliştirilmesi, genç yeteneklerin desteklenmesi ve Çingenelerin kendilerini ifade etmenin kanallarının yaratılması için çalışan Ando Drom Vakfi’nın ve Macar Çingene Parlementosu’nun kurucusu ve aynı zamanda Romano Kher’in yöneticisi, Jenő Zsigó’nun kendi kaleminden kısa biyografisi ve Ando Drom hakkındaki kısa tanıtımı:

Nyírbátor’da, Çingene müzisyen bir ailede dünyaya geldim. Caz davulcusu olmayı planlıyordum ama bugün bir sosyoloğum ve 25 yıldan beri Çingene toplumu üzerine çalışıyorum. Romano Kher’in yöneticisi, Macar Çingene Parlementosu’nun kurucusu ve Çingene Gazetesi Amaro Drom’un editörüyüm.

Müzik benim için hiçbir zaman önemsiz bir iş olmadı. Ando Drom’daki çocukların yeteneği beni her zaman bu işe bağlı kıldı. Her zaman, farklı kökenlerden gelen Çingene toplumunun, onurları ve kendi yetenekleri ile yeni ve değerli bir şeyler yaratacaklarını umut ettim. Buna ulaşmada katkım olduğu için gurur duyuyorum.

Bir müzisyenden ziyade bir yol göstericiyim. Bir öğretmenim ve Ando Drom’un atölyesi geçtiğimiz yıllarda, uluslararası alan dahil olmak üzere önemli müzisyenler yetiştirdi. Müziğimiz dışarıdan gelebilecek hiçbir manüpülasyondan etkilenmeksizin tamamen kendi içimizden geliyor. Tiyatroyu da aynı şekilde yaptık ve sanatçıların, Çingene müziğinin orijinal seslerini tekrar bir araya getirmeleri gerektiğini düşünüyorum.

Ando Drom’un müzik yapım süreci zaman istiyor ve birbirimize destek olmadıkça ve birbirimizi anlamadıkça bu müziği yaratamayız. Müziğimiz ancak kolay para kazanmanın peşine düşmeyen ve yüzeysel ve sıradan tatlara kapılmayan müzisyenler arasında vücut bulabilir.

Ando Drom gizemdir. Yirmi yıldır müzik ve müzisyenler değişse de amaç hep aynı kaldı. Çingene müziği nedir? Evrensel midir? Eğer bu müziği dinliyorsanız, özgürsünüz demektir. Ağlayabilir, gülebilir, hayal edebilir, acı çekebilir ve özgür olabilirsiniz. Çingene veya gaco, zengin veya fakir, aşık veya degil. Siz sizsiniz. Ando Drom’un müziği de yanı başınızda.

Müziğin müzisyenlere ve dinleyicilere ulaşmasının birçok yolu var. Fakat doğru olanı bulmak kolay değil. Bizim yolumuz 20 yıldır Ando Drom (Yolda). Karşılaştığımızda birbirimize tanıdık geleceğiz ve merhaba diyeceğiz.

Doğru yoldayız.

Yazıyı Tavsiye Et ♫

Yorumlar

Bu yazıya henüz yorum yapılmadı.

Yorumları okumak yada yorum yazmak için sisteme giriniz.