Yazılar

---

Abhaz Halk ŞarkılarıSayı: - 28.03.2006

---

Abhaz halkı sayısız şarkıdan oluşan bir hazineyi belleğinde saklamakta, ağızdan ağıza, kuşaktan kuşağa aktarılan bu şarkılar onun ulusal zenginliğini oluşturmaktadır. Abhaz halkının yaşamının ayrılmaz bir parçası olan şarkılar, büyük bir ustalıkla onun manevi güzelliğini, psikolojisini, dünya görüşünü, yaşam tarzını ve mizacını gözler önüne seriyor.’’Abhazların her yaşamsal olay için söylenmiş özel bir şarkısı vardır’’ diye yazıyor N.S Canaşya.

Abhazların müzikal folklorunun özgünlüğüne P.S Uvarov, N. Albov, K. F. Gan, A.Mile ve Romen Pollan da işaret ediyor. Maksim Gorki 1928’de Abhazya’da bulunduğu sırada bütün bölgeleri dolaştı; Abhazların yaşam tarzıyla, gelenekleriyle, şarkılarıyla ve oyunlarıyla tanıştı. Gördüklerinin etkisiyle şu satırları kaleme aldı: ‘’Bütün Avrupa’yı, Amerika’yı dolaştım, birçok halkın şarkılarını dinledim, fakat böylesine coşkulu ve insanı saran şarkılar hiç duymadım. Çok güzel, harika şarkılar...’’

Abhaz halk şarkıları, eski dönemlerden beri Abhazya topraklarında yaşayan halkların müzikal folkloruyla sıkı bağları olmasına rağmen, özgün tarzını, ulusal karakterini belirleyen ve yüzyıllar öncesinden taşınarak getirilen özelliklerini korudu.

Abhaz halk şarkıları yüksek ifade gücü olan resitatif, vokal melodi sentezi özelliği taşır. Abhaz halk melodilerinin ahenkli, ağır ve hüzünlü temposu doğal olarak anlatımı güçlü bir şekle dönüşür. Halk şarkılarının melodileri canlı insan konuşmasına yakın vokal ve resitatif tonlama zenginliği içinde toplar; bu da Abhaz halk melodilerinin çizgilerinden biridir.

Abhaz halk şarkılarına genellikle tek bir cümleden oluşan, veciz sözlü metinler eşlik eder. Bu cümleleri tercüme edilemeyen sözler ve nidalar izler ve şarkının heyecan düzeyini ayarlar. Şarkı içerğinin ayrıntılı açıklaması ise şarkıcı anlatıcının anlatımında verilir.

Abhazların müzikal folklorunda ‘’Auou’’. ‘’Azar’’, ‘’Atlarçora’’, ‘’Dziuou’’,’’Atsunuh’’ gibi eski putperest kültürüne ait relikt (fosil) şarkılar korunmuştur. Bunların stilistik özellikleri ve işlevsel görevleri, Abhazların müzikal folklorunda, şarkıların M.Ö’den beri gelişmiş formlara sahip olduğunu gösteriyor. Daha geç dönem melodik yapılar ise gelişmişlikleri ve karmaşıklıkları ile ayrılıyor.

Abhaz halk müziği, törensel, tarihsel üretim ilişkileri ve sosyal ilişkilerle ilgili şarkılar içerir. Nart destanları’nda ve halk kahramanları hakkındaki birçok şarkıda işlenen kahramanlık teması, müzikal folklorda da özel bir yer tutar. Abhazların kahramanlık konularına eğilimi tarihi geçmişleriyle, çetin yaşam koşullarıyla, halkın ulusal karakterini belirleyen yüksek ahlaki değerlerle ve parlak, özgün müzik sanatı ile açıklanıyor. Abhazya, coğrafi konumu ve ılımlı iklimiyle eskiden beri Grek’ler, Romalı’lar, İskit’ler, Bizaslı’lar, Arap’lar ve Türk’ler gibi birçok istilacıyı kendine çekiyordu. Yabancı işgalcilerle yapılan sonu gelmez savaşlar Abhazlar’ın vatanseverlik duygusunu besledi ve halkın belleğinde, en iyi insani nitelikler atfedilen bir halk kahramanını ‘’Afırhatsa’’yı doğurdu. Kahramanlık şarkıları, savaşta yiğitlik göstermeleri için savaşçılara ilham veriyordu.

Avcı şarkıları da kahramanlık şarkıları türüne girmektedir. Geçit vermez ormanlar, aşılmaz kayalıklar,sarp dağ boğazları,delice akan ırmaklar, çağlayanların başdöndürücü yüksekliği Abhaz avcısının dayanma gücü ve cesaret kazanmasına yardımcı oluyordu.

Abhazlar’ın karakteristik ulusal özelliklerinden biri de ‘’alamısvicdan’’ kavramıdır.

Genç bir sülüne küçük halkımızın gücünü atfedip onunla ‘’kim kimi çekecek’’ diye mücadeleye girdiğinde kazanan sülün olabilir, avcıyı kendi tarafına çekebilir, tabi eğer Abhaz’ın kalbinde alamıs yaşıyorsa; iki yüz öküz bile onu yerinden oynatamaz.

M. LAKRBA

K. Gan ''Abhazlar’ın ahlaki değerleri yüksektir, anne ve babalarına büyük saygı gösterirler'' diye yazıyor. Geleneklere göre Abhaz kadınının insanlara duygularını göstermesi, çocuklarının ve kocasının ardından ağlaması ayıptır. İlginçtir ki Abhazlar’ın müzikal folklorunda ninniler ağıtlar dışında kadın şarkıları yoktur. Bütün bunlar toplu olarak kahramanlık şarkılarının baskın yerini, anlatım araçları olarak özelliklerini, melodi ve armoni dilinin yoğunluğunu belirliyordu.

Abhaz müzikal folklorunda kahramanlık edebiyatının en eski örneklerinden biri Nart Destanları’dır. Nart Destanları’nın ana teması halkın özgürlük ve bağımsızlık savaşıdır. Epik konulu halk müziğinde en göze çarpan figür, insanlara mutluluk taşıyan savaş tanrısı güçlü ‘’Abrıskil’’ dir; hakkında bir şarkı vardır. Abrıskil Abhaz Promethe’sidir, akıl gücünün ve adaletin sembolüdür.

Abhazların müzikal folklorunda kahramanlık edebiyatının bir sonraki aşaması tarihi-kahramanlık türü ile ilgilidir. Bu şarkılar Abhaz halk kahramanları: Pşkyaç-ipa Mança, Danakay,İnapha Kyagua,Mıstaf Çolakua ve Hacarat Kyahba hakkındadır. Bu şarkılarda halkın koruyuculuunu yapan, cesur, güçlü iradeli insanların özgürlük düşkünü karakteri konu edilir. Çok sık olarak bu şarkılarda ölmüş kahramanların yiğitlikleri övülür. Burada, sadece konularda değil, müzikal anlatım araçlarında da halk ağıtı türü ile bağlantı görüyoruz. Kahramanlar kahramanı ‘’ Afırhatsa’’nın yaşamını, Aphartsa’’ eşliğinde söylenen bir dizi ‘’yaralı şarkısı’’ genellikle ağır yaralananlar tarafından savaş meydanında söylenirdi. Vatanına karşı kutsal görevini hakkıyla yerine getirdikten sonra Afırhatsa da dudaklarında bir şarkıyla yaşama veda ediyordu.

Abhazlar’ın müzikal folklorunu derleyen N. KAVAÇ  '' Kalplerinde ve zihinlerinde kendiliğinden doğan şarkıları söylerken ölen, hastanın başucunda hüzünlü şarkılar söyleyen bu insanlar en derin saygıya değer, kahraman insanlardır.'' diye yazıyor.

Şarkıların melodik çizgisi için karakteristik olan, yüksek ses perdesinde tutunma gayretidir. Bu şarkıya dramatizm ve tını coşkusu katan karakteristik ses titreşimi yaratır. Melodik çizginin, yükselen kuartet (dörtlü) çıkışlarla birleşen iniş hareketi, şarkılara kahramanlık ve özgürlük havası verir. Kahramanlık şarkılarının çoksesliliğinin karakteristik türü, burdon ve kompleks tipi ikisesliliktir. Şarkıların perde düzeni son derece berraktır, bu tür şarkıların karakteristik makamı miksolidik ve frigiktir.

Halk şarkısı geleneğini yaşlı kuşak temsilcileri korumaktadırlar; çalışmaktan arta kalan zamanlarda toplanarak şarkı söylerken çokseslilik içerisinde mükemmel bir ahenk ve ustalığı yakalamaktadırlar.

‘’Şarkılar ağızdan ağıza, kuşaktan kuşağa geçiyor ve zamanla değişiyor;bazen de başka bir şarkıya ek olarak katılıyor; ve sonuçta şarkılar yazarı sadece halk olan manzum eserlere dönüşüyor.’’



Aphartsa: iki telli,yaylı Abhaz ulusal çalgısı

Miksolidik ve Frigik: Lidyalılar’ın ve Frigler’in

Kaynak: Kavkaz (Kültürel Dergi) 1993, Viladikavkaz

---

Yazıyı Tavsiye Et ♫

Yorumlar

---

Bu yazıya henüz yorum yapılmadı.

Yorumları okumak yada yorum yazmak için sisteme giriniz.