ISSN: 1301 - 3971
Günün Mesajları
♪
Kültür bakanlığı sınavında. Ankara thm koro şefi kızını aldı. Urfa korusu şefi kayın biraderini aldı. İstanbul korosu şefi oğlu ve yeğenini aldı. ilginizi çekerse detay verebilirim
ttnet arena - 09.07.2024
♪
Cumhuriyetimizin kurucusu ulu önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarını saygı ve minnetle anarken, ülkemiz Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun 100. yılını en coşkun ifadelerle kutluyoruz.
Mavi Nota - 28.10.2023
♪
Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Müzik Bölümlerinin Eğitim Programları Sorunları
Gülşah Sargın Kaptaş - 28.10.2023
♪
GEÇMİŞ OLSUN TÜRKİYE!
Mavi Nota - 07.02.2023
♪
30 yıl sonra karşılaşmak çok güzel Kurtuluş, teveccüh etmişsin çok teşekkür ederim. Nerelerdesin? Bilgi verirsen sevinirim, selamlar, sevgiler.
M.Semih Baylan - 08.01.2023
♪
Değerli Müfit hocama en içten sevgi saygılarımı iletin lütfen .Üniversite yıllarımda özel radyo yayıncılığı yaptım.1994 yılında derginin bu daldaki ödülüne layık görülmüştüm evde yıllar sonra plaketi buldum hadi bir internetten arayayım dediğimde ikinci büyük şoku yaşadım 1994 de verdiği ödülü değerli hocam arşivinde fotoğraf larımız ile yayınlamaya devam ediyor.ne büyük bir emek emeği geçen herkese en derin saygılarımı sunarım.Ne olur hocamın ellerinden benim için öpün.
Kurtuluş Çelebi - 07.01.2023
♪
18. yılımız kutlu olsun
Mavi Nota - 24.11.2022
♪
Biliyorum Cüneyt bey, yazımda da böyle bir şey demedim zaten.
editör - 20.11.2022
♪
sayın müfit bey bilgilerinizi kontrol edi 6440 sayılı cso kurulrş kanununda 4 b diye bir tanım yoktur
CÜNEYT BALKIZ - 15.11.2022
♪
Sayın Cüneyt Balkız, yazımda öncelikle bütün 4B’li sanatçıların kadroya alınmaları hususunu önemle belirtirken, bundan sonra orkestraları 6940 sayılı CSO kanunu kapsamında, DOB ve DT’de kendi kuruluş yasasına, diğer toplulukların da kendi yönetmeliklerine göre alımların gerçekleştirilmesi konusuna da önemle dikkat çektim!
editör - 13.11.2022
Tüm Mesajlar
Anket
Destekleyenlerimiz
Yazılar
Yanık bir türküde anmak onu, yokluğunun keskin kokusu hala havadayken...Sayı: 890 - 20.11.2009
SDK – Eşiniz Ruhi Su ile birlikte acılar, hapislikler ve direnişle örülü destansı bir birliktelik yaşadınız Ruhi Su ile nasıl tanıştınız?
Sıdıka Su – 1945- 46 yıllarında ben Dil Tarih Coğrafya Fakültesi’nde felsefe öğrencisiydim. Ben eşim Ruhi Su’yu tanımadan önce, sesi ile tanıştım. 1943 ile 45 yılları arasında ailece, annem ve ağabeylerimle beraber evde radyonun başına geçer Ruhi Su’nun radyo programında söylediği türküleri dinlerdik. Annem Ruhi Su’nun sesini ve söylediği türküleri çok severdi. O dönem, Ruhi Su hem Ankara Devlet Opera ve Balesi’nde solist sanatçı olarak çalışıyor hem de radyo programları yapıyordu. Operada çalışırken ziraat mühendisi olan en büyük ağabeyim Nemci Umut’la tanışmışlar, arkadaş olmuşlar. Ruhi Su’yu ağabeyimin anlattıklarından biliyordum. Ben aslen Sivaslıyım ve Bursa Lisesi mezunuyum. Sonra Ankara’ya taşındık. O zamanlar Dil Tarih Coğrafya Fakültesinin bir korosu vardı. Ben müziği ve türküleri çocukluğumdan beri çok sevdiğim için o koroya girdim. Ruhi Su da o koronun şefiydi. Çok soğuk bir kış günü, Ankara’da Dil Tarih Coğrafya Fakültesinden Ulus’a giderken bir vesileyle yolda tanıştık. Arkadaş grubuyla kaldığımız yurda doğru gidiyoruz. Ruhi Su ağzını burnunu atkıyla sıkıca örtmüş, hiç konuşmuyor. ‘Sizin türkülerinizi dinledim’ demek istiyorum ama Ruhi Su’nun sesi hiç çıkmıyor. Arkadaşlar aramızda konuşuyoruz o hiç konuşmalara katılmıyor. O sıralarda da Ankara Devlet Opera ve Balesi’nde solist sanatçı olarak operalarda söylüyor. Bizi yurdumuza kadar bıraktı. Ayrılırken de ‘kusura bakmayın sizinle konuşamadım çünkü akşam temsilim var, sesimi korumam lazım‘ dedi.
SDK – Daha sonra, arkadaşlığınız nasıl devam etti?
Sıdıka Su - Ruhi Su ile arkadaşlığımız böyle başladı. Ruhi Su ileri görüşlü bir insandı. Her ikimiz de verici insanlarız. Ruhi Su insancıl, sosyalist bir adamdı. türküyü çok seviyordu. Ben de öyle. Ben hala türkü söylüyorum. (Burada yüzü aydınlanıyor ve gülüyor..) Ailelerimiz de çok uyumluydu. Ailem annem, ağabeylerim ilerici insanlardı. Dolayısıyla çok iyi anlaştık.
SDK – Evlenmeniz de çok sıra dışıydı değil mi?
Sıdıka Su - Arkadaşlığımız zamanla ilerledi. Beş yıl kadar arkadaşlık ettik ama evlenme konusunda kararsızdık. Çünkü ikimiz de TKP (Türkiye Komünist Partisi) üyesiydik. Bunu gizlediğimiz için ilk başlarda birbirimize bile söylememiştik. Sonra, partiye gittiğimizde birbirimizin TKP üyesi olduğunu orada karşılaşınca anladık. O zamanlar, TKP üyesi olmak yasaktı. Biz de bunu kimseye söylemiyor, herkesten saklıyorduk. Bu nedenle, hapse gireceğimizi de biliyorduk. Düşündüğümüz gibi oldu. Beş yıla mahkum olduk. İstanbul Merkez Komutanlığı, Askeri Harbiye Cezaevinde yattık. Uzun süre, hapishanede gizlice mektuplaştık. Sonra, 1954 yılında cezaevinde nikahlandık. Nikah şahidimiz Behice Boran ve eşi Nevzat Hatkoy’du. Bir astsubay kanalıyla, Rumeli Caddesindeki Hükümet Konağında bir Cumartesi günü nikahımız kıyıldı. Astsubay ve iki jandarma eriyle birlikte nikah için dışarı çıktık. Nikahtan sonra Ruhi, bizimle beraber gelen astsubaydan rica etti. Cezaevine yürüyerek döndük. Yolda, Ruhi bir kitapçı dükkanına girdi ve bana evlilik hediyesi olarak Goya’nın bir albümünü aldı. Orada imzalayarak bana verdi.
SDK – Ruhi Su nasıl tutuklandı?
Sıdıka Su – Ruhi Su her duygunun müzikle anlatılabilir olduğunu öğrenmişti. Dağların havasını kentlere taşıyan insan olarak tanımlanıyordu. İlk önce yapmış olduğu radyo programına son verildi. Programda, Ruhi Su derlediği Alevi türkülerine, deyişlerine yer verdiği ve bu çoğunluğun bilmediği Alevi türküleri söylediği için radyodan ayrılmak zorunda bırakıldı.. Ankara’da Konsolos Operası’nın provalarında çalışırken aynı dönemde, Aşık Veysel’in hayatı filme alınıyordu ve Ruhi o filmde, hem oynuyor hem de türkü söyleyip saz çalıyordu.. 11 Kasım 1952 günü Ankara’da çok sayıda TKP üyesi birbirinden habersiz tutuklandı. Ben de ilk tutuklananlardan biriydim. Aynı akşam polisler, Ruhi’yi de tutuklamak üzere evine geliyorlar ama Ruhi ne yapıp edip polisleri atlatıyor. Benim de tutuklandığımı öğrenince, aynı akşam uçakla İstanbul’a gidiyor. Amacı film şirketinden parasını almak. Neyse, filmi yarıda bırakıyor. Alacağı miktarı film şirketinden aldıktan sonra ertesi gün 12 Kasım’da Ankara’ya geri dönüyor. Operaya gidip masasını topluyor. O sırada tiyatrodan ünlü bir kişi (Sıdıka Su bugün çok ünlü bir tiyatro sanatçısı olan bu şahsın adını vermemekte ısrarlı) telefonla Ruhi Su’nun operaya geldiğini polise haber veriyor. Operadan çıkıp evine doğru giden Ruhi’nin yolunu motosikletli polisler kesiyorlar ve onu orada tutukluyorlar. Sonra evine polislerle beraber evine gidiyorlar. Almak istediği birkaç parça eşyayı ve benim kendisine hediye ettiğim yün eldivenleri de yanına alarak cezaevine giriyor. Tabii bu olaydan sonra, Ruhi Su bir daha operaya geri dönemiyor.
SDK – O dönem Ruhi Su’yu sevmeyenler tarafından tutuklama olayı özellikle ‘Ruhi Su kaçarken yakalandı’ diye aktarılmıştı galiba.
SIdıka Su – Aksine, Ruhi Su tutuklanacağını biliyordu. Bu nedenle, operadaki masasını boşaltıyor. Yani, bir daha oraya geri dönemeyeceğini bildiği için eşyalarını topluyor ve evine gidiyor. Kaçmayı düşünen bir insan evine neden gitsin? Evine gidecek oradan da polislere telefon ederek teslim olacaktı.
SDK – Peki bu tutuklamaya, Opera’dan ya da sanat camiasından hiç tepki gelmedi mi?
Sıdıka Su – Opera müdürü kim olursa olsun Ruhi Su’nun kaderi değişmezdi. O dönemin şartlarında kim olursa olsun bu tutuklamayı engelleyemezdi. Sanatçı arkadaşlar arasında mutlaka üzülenler olmuştur ama kimse bir şey yapamadı.
SDK – Yaşadığınız ağır hayat koşullarına rağmen, en umutsuz anlarda bile Ruhi Su size duyduğu sevgiyle ayakta kalmayı başardı. Öyle değil mi?
Sıdıka Su – Ruhi Su sindirme eylemlerine karşı sesiyle, türküleriyle mücadele etti ve ayakta kalmayı başardı. İstanbul’da Harbiye Cezaevineyken, Sansaryan Han’da çok ağır işkenceler gördü. Cezaevinin zemin katında, çok kötü koşullarda sorgulanırken ve işkence görürken beni düşünerek ve türkü yazarak hayatta kalmayı başardı. .
‘Bu nasıl İstanbul zindan içinde, Sansaryan Hanında tabutluklarda, kayboldu gündüzüm gecem’ türküsü işkence gördüğü o karanlık dönemde yazılmıştı.
SDK – Özellikle bu zor zamanlarda, türkü söylemeyi hiç bırakmadı değil mi? Mesela sizin için yazılan bir Hasan Dağı türküsü var. Sanırım bu türkünün yazılış hikayesi sizin çok özel….
Sıdıka Su - Nikahlandıktan sonra, Ruhi Adana’ya nakledildi. Vedat Türkali’nin anlattığına göre, yolda Adana Cezaevine nakledilirken, erkeklerin hepsini ikişer ikişer ellerinden birbirlerine zincirliyorlar. Adana’ya giderken Gülek Boğazı’ndan Hasan Dağı’ndan geçerken bu meşhur Hasan Dağı türküsünü ilk defa orada tasarlıyor.
‘Hasan Dağı Hasan Dağı, eğil eğil de bir bak,
Hasan Dağı Hasan Dağı bunu yapan insan olmaz
Hasan Dağı Hasan Dağı suçumuz insan olmak’
diye başlayan türküyü, dolunay ışığı altında pırıl pırıl parlayarak yükselen Hasan Dağın’ a bakarak mırıldanmaya ve söylemeye başlıyor. Ne zaman Hasan Dağı türküsünü duysam Vedat Türkali’nin naklettiği bu hikayeyi anımsarım.
SDK – Ruhi Su için türkü söylemek ve saz çalmak bir yaşama biçimi gibiydi değil mi?
Sıdıka Su – Ruhi Su saz çalmayı konservatuar yıllarında, opera sanatçısı olacağı son yılında öğrendi. Bunun da ayrı bir hikayesi var. Yabancı hocalarından bir tanesi. O sırada keman çalan Ruhi’ye eğer kemanla devam ederse ses tellerine zarar vereceğini söylüyor. ‘Kemanı bırakmaya mecbursun, ya keman sanatçısı veyahut ses sanatçısı ol’ diyor. Bunun üzerine Ruhi kemanı bırakıyor ve türkülerini söylemeye devam ediyor. Ama bakıyor ki türküler eşliksiz söylenmiyor. Ondan sonra bağlama öğreniyor Bağlama eşliğinde türkülerini söylemeye devam ediyor. Sonra, Ruhi ölene kadar bir daha sazını elinden hiç bırakmadı zaten.
SDK – Ruhi Su’nun konservatuar yıllarında türkü söylemekle ilgili çok renkli anıları vardı. Öyle değil mi?
Sıdıka Su – Konservatuarda çalışma odaları vardı. Ruhi fırsatını bulduğunda bu boş odalardan birine kapanarak türkü söylermiş. Bir gün Ruhi çalışma odasında türkü söylerken, tesadüfen hocası Markoviç onu duyuyor. Kapıyı çalıyor, içeri giriyor ve türkü söyleyen Ruhi’ye, ‘Ben Türk Müziği’nin bu kadar güzel olduğunu bilmezdim. İlk defa duyuyorum. Neden sen Radyo’da söylemiyorsun?’ diyor. Ruhi hiç sesini çıkarmıyor. Daha sonra Markoviç ‘Siz, nasıl böyle bir sanatçıya radyoda türkü söyletmezsiniz’ diyerek, Ruhi’yi dönemin Anakara Radyosu Müdürü Vedat Nedim Tör’e gönderiyor. Markoviç ile görüşen Vedat Nedim Tör, Ruhi’nin radyoda program yapmasını istiyor. O zaman programları düzenleyen Mesut Cemil, Ruhi’yi arayarak ‘sen bize her gün bir saat ayarla’ diyor. Ruhi ‘Hayır, her gün olmaz fakat 15 günde bir söyleyeyim’ diyor. Böylece, 1943 ile 1945 arasında radyoda ‘Bas Bariton Ruhi Su’ anonsuyla, Alevi deyişleri, nefeslerinin yer aldığı türkü programları başlıyor. O zamana kadar çok duyulmamış olan Alevi türküleri ve Ruhi Su o kadar büyük ilgi görüyor ki, Mesut Cemil ve çevresindekiler bu ilgiden had safhada rahatsız oluyorlar. Mesut Cemil Ruhi’yi çağırıyor ve ‘Ruhi Bey, sesinize yazık oluyor. Sizi biraz dinlendirelim. Sesinizi harcamayalım’ deyince. Ruhi de Mesut Cemil’e ‘ Ben, harcanmaya razıyım’ diye cevap veriyor ve türkülerini söylemeye devam ediyor. Bir süre sonra, Mesut Cemil Ruhi’yi tekrar ikinci kez çağırıyor ve ‘Senin komünizm propagandası yaptığını söylüyorlar. Bunun için programlara bir süre ara verelim’ diyor. Ve Ruhi bir daha radyo programı yapamıyor. O zamanlar, Alevi türküleri söylemekle komünist olmak eş anlamlı olarak kabul ediliyordu.
SDK – Özellikle derlediği ve türküler ve notaya geçirdiği bu türkülerle Türk Halk Müziğine yaptığı katkılar düşünülürse, hayatı boyunca hemen her yerde türkü derledi galiba. Öyle değil mi?
Sıdıka Su – Evet, gerçekten de öyle. Ruhi Su mümkün olan her yerde türkü derledi. Hatta en imkansız anlarda ve yerlerde bile. Özellikle çok sevilen ‘Ceren’ türküsünün de böyle bir hikayesi var. Yine Vedat Türkali’nin bize naklettiğine göre, o zaman kaldıkları Adana cezaevinde Rafet adında bir meydancı var. Ruhi Su, bu Rafet ile bir köşeye çekiliyorlar, sürekli konuşuyorlar. Ruhi Su bıkmadan usanmadan Rafet’e Ceren türküsünü söylettiriyor. Rafet de Ceren türküsünü o kadar kötü söylüyor ki, bundan bir şey çıkmaz demişler. Ama Ruhi Su ne yapıp edip türküyü Rafet den defalarca dinliyor ve bir süre sonra bugün çok sevilen ‘Ceren’ türküsü ortaya çıkıyor. Yani, cezaevindeyken bile türkü derliyordu.
SDK – Peki, Ruhi Su cezaevindeyken saz çalıp türkü söyleyebiliyor muydu?
Sıdıka Su – Ruhi Su’ya cezaevindeyken sazını vermediler. O da sazından ayrı kaldığı ve türkü söyleyemediği için çok üzgün. Şekeroğlu diye bir arkadaşımız var. Ruhi Su’nun üzüldüğünü görüyor. Türkülerini söyleyebilsin diye, tahta paspasların tahtasını yontarak bir saz yapıyor. Cezaevinde çok güzel saz çalan ve çok fakir bir arkadaşımız vardı. Ruhi Su cezaevinden ayrılırken ‘şimdi parası yok, saz alamaz, saz çalmayı unutmasın’ diyerek tahta paspas sapından yapılan bu orijinal sazı bu fakir arkadaşına bırakıyor. Daha sonra, çok özel bir saz olduğu için çok pişman olduk. Sonradan sazı bulabilmek için o arkadaşı aradık ama maalesef ne ona ne de saza bir daha ulaşamadık.
SDK – Ruhi Bey’in ve sizin hayatınız ne kadar ağır şartlarda geçerse geçsin hayatınızı aydınlatacak renkli anılarınız da oldu galiba.
Sıdıka Su – Evet, mesela renkli porselen lambaları Ruhi de ben de çok severdik. Cezaevinde beş sene yattıktan sonra, 20 ay gözetim altında tutulduk.. Kadın mahkumlar nereden tutuklandılarsa orada gözetim altında tutulmak üzere salındılar. Ruhi o sırada Çumra Cezaevindeydi, ben Ankara’da gözetim altındayım. Nikahlı olduğumuz için onu Ankara’ya aldık. Ama bu çok uzun uğraşlar sonunda olabildi. Çumra’nın hakimleri iktidarın direnmesine rağmen, her şeyi göze alarak Ruhi’yi Ankara’ya gönderdiler. Etimesut’ta tarlanın ortasında işçilerin oturduğu, zemini toprak olan, iki göz odadan ibaret bir işçi lojmanında 20 ay kaldık. Su yok, elektrik yok, son derece iptidai koşullarda yaşadık. Taban toprak olduğu için yerlere hasır serdik. Annemin eski bir lambası vardı. Aydınlanmak için onu kullandık. Sonra belki de o günleri aydınlatan tek ışık olduğu için lamba toplama alışkanlığı edindik. Nerede renkli lambalar görse dayanamayıp alıyorduk. O zamanlar, porselen renkli Bohemya lambaları vardı. Çok ucuza bulabiliyorduk 50-100 lira gibi sembolik rakamlara alıyorduk.
SDK – Onurlu yaşamı, türküleri ve sesiyle kısa bir sürede Ruhi Su efsane olup çıktı. Sonra, halk çok sevdikleri bu insanın sesini duyabilmek için konser salonlarını doldurmaya başladılar.
Sıdıka Su – Ruhi halkın nabzını çok iyi ölçmesini bilen bir sanatçıydı. Ankara’da farklı fraksiyonların konserlerine giderdi. Sahneye çıkmadan önce salonda kıyamet kopar. Sloganlar atılır. Ruhi sakinliği ile bu heyecanlı kalabalığı yatıştırmasını bilirdi. Sahneye çıkıp türküsünü söylemeye başladığında sesler kesilir o heyecanlı kalabalık durulurdu. Kalabalıkları yatıştırmasını bilen, halkın nabzını çok iyi ölçen bir insandı.
SDK- Galiba bir konserde Ruhi Su çok kızmıştı değil mi?
Sıdıka Su – Evet, yine Ankara’da bir konserdi. Salonda yine kıyametler kopuyor. Bu sefer şişeler havalarda uçuyor. Ruhi sazına çok önem veren bir sanatçıydı ve sazını kucaklar gibi taşımaya özen gösterirdi. İlk defa ben o konserde, kalabalık arasında, onun sazını bir balta taşır gibi sallayarak sahneye çıktığını gördüm. Çok kızmıştı. Sahneye çıktı. Islıklar, birbirlerine şişe atmalar, sloganlar devam ediyor. Kalabalığa döndü. ‘Madem birbirinize şişe atacak, bağırıp çağıracaksınız, beni neden buraya davet ettiniz. Ben olmadan da bunları yapabilirdiniz’ dedi. Bunun üzerine, salon sustu. Sonra, hiç konuşmadı. Sadece emir verir gibi sert bir ifadeyle şu parçaları söyleyeceğiz dedi. Ardından hiç kesmeden ardı ardına türkülerini söyledi ve konserin sonunda ‘bugünlük size bu kadarı yeter’ dedi ve sahneden indi.
SDK – Mütevazılığıyla tanınan Ruhi Su galiba alkıştan da pek fazla hoşlanmıyordu.
Sıdıka Su – Alkışa halk arasında ‘şıpıdık’ derlerdi. Alkışı sevmezdi. Sadece konserin başında ve sonunda alkışlanmasını isterdi. Türkülerin arasında müziğin alkışlarla kesilmesinden hoşlanmazdı.
SDK – Sürdürdüğü onurlu yaşamı, aydın kimliği, inançlarından ödün vermeyen tavrı ve türküleri ile efsaneleşen Ruhi Su’ nun yaşam öyküsü, sizin ve sevenlerinin çabalarıyla bir belgesele konu oldu değil mi?
Sıdıka Su – Ruhi Su’yu tanıyan dostları, o döneme tanıklık eden insanlar hayattayken böyle bir belgeseli hazırlamayı çok istiyorduk ve belgeselin çekimlerine 1989 yılında Ören’de başladık. Çekimlere İstanbul’da devam ettik. Belgesel 16 yılda çok zor şartlar altında ve imkansızlıklara karşın hazırlandı. Bu uzun soluklu belgeselde yer alan bazı dostlarımızı bu süre içinde maalesef yitirdik. Bugün onları sevgi ve saygıyla anıyoruz.
SDK – Ruhi Su hangi görüşten olursa olsun herkesin sevgisini ve saygısını kazandı. Kitleleri peşinden sürükleyecek kadar etkili olan Ruhi Su’nun bu kadar çok sevilmesini ve ölümünün üzerinden bunca yıl geçmesine rağmen unutulmamasını neye bağlıyorsunuz?
Sıdıka Su – Aşık Veysel, Ruhi Su için köylüyü şehirlilere sevdiren adam demişti. Hayatı boyunca zorluklarla savaştı. Türk halkına bağlılığını, yine bu halkın müziğini evrenselleştirerek kanıtladı. Düşünsel ve sanatsal eylemleriyle ülkesine hizmet etti. Daima insandan, emekten, barıştan yana yaşadı. Hayatını sosyalizme adadı. O çağının ve ülkesinin sorumluluklarını yüklenen ileri görüşlü bir aydındı.
SDK – Bugün yaşasaydı, Ruhi Su o kadar mücadele ettikten sonra toplumun geldiği bu nokta karşısında acaba ne derdi?
Sıdıka Su – Toplumun bu çürümüşlüğünü gördükçe, çoğu zaman, iyi ki yaşamıyorsun Ruhi Su, bu rezillikleri görmüyorsun diyorum.
Tavsiye Et ♫
Yorumlar
Bu yazıya henüz yorum yapılmadı.
Yorumları okumak yada yorum yazmak için sisteme giriniz.
