MAVİ-NOTA - e-Müzik Gazeteniz

Günün Mesajları

♪ Kültür bakanlığı sınavında. Ankara thm koro şefi kızını aldı. Urfa korusu şefi kayın biraderini aldı. İstanbul korosu şefi oğlu ve yeğenini aldı. ilginizi çekerse detay verebilirim
ttnet arena - 09.07.2024

♪ Cumhuriyetimizin kurucusu ulu önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarını saygı ve minnetle anarken, ülkemiz Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun 100. yılını en coşkun ifadelerle kutluyoruz.
Mavi Nota - 28.10.2023

♪ Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Müzik Bölümlerinin Eğitim Programları Sorunları
Gülşah Sargın Kaptaş - 28.10.2023

♪ GEÇMİŞ OLSUN TÜRKİYE!
Mavi Nota - 07.02.2023

♪ 30 yıl sonra karşılaşmak çok güzel Kurtuluş, teveccüh etmişsin çok teşekkür ederim. Nerelerdesin? Bilgi verirsen sevinirim, selamlar, sevgiler.
M.Semih Baylan - 08.01.2023

♪ Değerli Müfit hocama en içten sevgi saygılarımı iletin lütfen .Üniversite yıllarımda özel radyo yayıncılığı yaptım.1994 yılında derginin bu daldaki ödülüne layık görülmüştüm evde yıllar sonra plaketi buldum hadi bir internetten arayayım dediğimde ikinci büyük şoku yaşadım 1994 de verdiği ödülü değerli hocam arşivinde fotoğraf larımız ile yayınlamaya devam ediyor.ne büyük bir emek emeği geçen herkese en derin saygılarımı sunarım.Ne olur hocamın ellerinden benim için öpün.
Kurtuluş Çelebi - 07.01.2023

♪ 18. yılımız kutlu olsun
Mavi Nota - 24.11.2022

♪ Biliyorum Cüneyt bey, yazımda da böyle bir şey demedim zaten.
editör - 20.11.2022

♪ sayın müfit bey bilgilerinizi kontrol edi 6440 sayılı cso kurulrş kanununda 4 b diye bir tanım yoktur
CÜNEYT BALKIZ - 15.11.2022

♪ Sayın Cüneyt Balkız, yazımda öncelikle bütün 4B’li sanatçıların kadroya alınmaları hususunu önemle belirtirken, bundan sonra orkestraları 6940 sayılı CSO kanunu kapsamında, DOB ve DT’de kendi kuruluş yasasına, diğer toplulukların da kendi yönetmeliklerine göre alımların gerçekleştirilmesi konusuna da önemle dikkat çektim!
editör - 13.11.2022

Tüm Mesajlar

Anket

Tavsiye Et ♫

Tavsiye etmek için sisteme girmeniz gerekmektedir.

Destekleyenlerimiz

Yazılar

Barbaros Ali Kaynak

Koma Kavramı ve Türk Musikisi Ses Sistemine Farklı Bir BakışSayı: 1232 - 25.05.2011

Bir sistem stabil olduğu zaman tutarlı bir sistem haline dönüşür. Bu dönüşümün gerçekleşebilmesi için ortak bir dilden konuşur hale gelmek ve bu hale gelmek için de kesin ve birden fazla cevabı olmayan bir sistemin varlığından söz etmek gerekir. Bu noktada Türk Musikisi sistemi kendi içinde bu sorunlara henüz bir açıklık getirebilmiş değildir.

Bir sistemin tanımını gerçekleştirebilmek o sistemin üstüne kurulu olduğu ana fikrin (başlangıç noktası da diyebiliriz) bütün sistem ile olan tutarlılığına bağlıdır. Bu tanımdan yola çıkarak Türk Musikisi sistemine başka bir açıdan bakarsak, Türk Musikisi bir komalı ses sistemi üzerine kuruludur diyebiliriz. İlk tanıma göre değerlendirdiğimizde ise bu sistemi doğru tanımlayacak temel fikrin koma kavramı olduğunu rahatlıkla görmekteyiz.

Koma Kavramının Tanımı

12 Eşit tamperaman’a göre karşılaştırdığımızda yarım tondan da küçük olan aralık birimidir. Çeyrek ses diye tanımlayanlar da vardır. Kemal Karaosmanoğlu “Müzik Aritmetiği ve Dizi Kuramı” isimli ders notlarında koma tanımını şu şekilde yapmıştır;

“Aynı sayılan, fakat, değişik yollardan elde edilen iki sesin titreşimlerinin karşılaştırılması sırasında ortaya çıkan çok küçük farka koma denir.”

Bu tanımdan yola çıkarak genelde bilindiği üzere (Türk musikisi teorisyenleri de dahil) koma tek ve değişmez bir aralık birimi değildir. Yani koma bir çok farklı türünden bahsedilebilir bir kavramdır.

Yukarıdaki açıklamalar ile beraber bazı koma çeşitlerini kısaca açıklayalım;

Pisagor koması: Herhangi bir sesten başlamak üzere 12 beşli yukarı çıkıp, çıkan ses ile ilk ses arasındaki fark ile belirlenir. Bu fark 23.46 sent’tir. Bir oktavın 1200 sent olduğu bahsinden yola çıktığımızda oktavın yaklaşık 51 pisagor komasından oluştuğunu görmekteyiz. 1200 / 23.46= 51,15. Geleneksel Türk musikisi de aslen bu komayı kullanır. Zamanında üzerinde çok durulmuş olan 531.441 / 524.288 oranı da tam olarak pisagor komasının başka bir ifadesidir.

Sentonik koma: Genelde batı müziği denildiğinde algılanan koma çeşididir. 9/8 (tam ses) ile 10 / 9 (küçük tam ses) oranlarının arasındaki farkı işaret eder. Bu fark ise 21,5 senttir. Yani bir oktavı 55,8’e böler. 1200 / 21,5 = 55,8.

Holder koması: Temel olarak bir oktavın 53 eşit parçaya bölünmesi ile ortaya çıkan aralıktır. Bu da 1200 / 53 = 22,64 senttir.

Bu açıklamaların üzerine artık koma kavramının tek bir şeyi ifade etmediğini rahatlıkla görebilmekteyiz. Buradan yola çıkarak Türk Musikisinde iki farklı yaklaşımın sistemi nasıl değişik tanımladığını göreceğiz.

1-) Eğer yarım sesin 4, tam sesin ise 9 koma olduğundan yola çıkarsak sistemimizin kullandığı koma Holder komasıdır. Bu da bize sistemimizin 53 eşit tamperaman kullandığını gösterir. Şimdi basit bir yolla sağlamasını yapalım. 12 eşit tamperamandaki majör gamın kuralına komalarımızı uygulayalim. 2 tam + 1 yarım + 3 tam + 1 yarım ses yani 9 + 9 + 4 + 9 + 9 + 9 + 4 = 53 ses ile bir oktavı tamamlarız.

2-) Eğer Türk Musikisinde ses aralıklarının oran kavramı ile oluştuğundan yola çıkarsak da kullandığımız koma Pisagor komasıdır.

Bahsi geçen iki koma arasındaki farklılık 0.82 senttir. Tek başına algılanabilir bir fark olmaktan uzak olmasına rağmen sistemin tamamen farklı tanımlanmasına sebep olmaktadır. Burdan doğan karmaşa sistemi stabil olmaktan uzağa ve bir temelsizliğe itmektedir.

İcracılar ve yorum açısından bu netlikle değerlendirmek çok doğru olmayabilir fakat teorik ve sistemsel olarak; temeli sağlam, sağlaması yapılabilen, matematiksel olarak tutarlı bir Türk Musikisi sisteminden bahsedebilmek için önce sistemi tanımlayan ana fikrin değişmez olması gerekmektedir. Bu iki farklı yaklaşımın etkilerini daha detaylı olarak aşağıdaki tabloda görebilirsiniz.

		53TET			Türk Musikisi

No	TM	*Sent*	Hz	İ*sim*	*Sent*	*S. Farki*	*Seslerin Oranları*

	Do	0,0	260,7716	0 KABA ÇARGAH	0,0	0,0	1	1
1	#1	22,6	264,2044
2	#2	45,3	267,6824
3	#3	67,9	271,2062
4	#4	90,6	274,7764	1 Kaba Nim Hicaz	90,2	0,4	256	243
5	B4	113,2	278,3936	2 Kaba Hicaz	113,7	-0,5	2187	2048
6	B3	135,8	282,0584
7	B2	158,5	285,7715
8	B1	181,1	289,5334	3 Kaba Dik Hicaz	180,4	0,7	65536	59049
9	Re	203,8	293,3449	4 YEGAH	203,9	-0,1	9	8
10	#1	226,4	297,2065
11	#2	249,1	301,119
12	#3	271,7	305,083
13	#4	294,3	309,0991	5 Kaba Nim Hisar	294,1	0,2	32	27
14	B4	317,0	313,1681	6 Kaba Hisar	317,6	-0,6	19683	16384
15	B3	339,6	317,2907
16	B2	362,3	321,4676
17	B1	384,9	325,6994	7 Kaba Dik Hisar	384,4	0,5	8192	6561
18	Mi	407,5	329,987	8 HÜSEYNİAŞİRAN	407,8	-0,3	81	64
19	#1	430,2	334,331
20	#2	452,8	338,7322
21	#3	475,5	343,1913
22	Fa	498,1	347,7091	9 ACEMAŞİRAN	498,0	0,1	4	3
23	#1	520,8	352,2864	10 Dik Acemaşiran	521,5	-0,7	177148	131072
24	#2	543,4	356,924
25	#3	566,0	361,6226
26	#4	588,7	366,383	11 Irak	588,3	0,4	1024	729
27	b4	611,3	371,2061	12 Geveşt	611,7	-0,4	729	512
28	b3	634,0	376,0927
29	b2	656,6	381,0437
30	b1	679,2	386,0598	13 Dik Geveşt	678,5	0,7	262144	177147
31	Sol	701,9	391,1419	14 RAST	702,0	-0,1	3	2
32	#1	724,5	396,291
33	#2	747,2	401,5078
34	#3	769,8	406,7933
35	#4	792,5	412,1484	15 Nim Zirgule	792,2	0,3	128	81
36	b4	815,1	417,574	16 Zirgule	815,6	-0,5	6561	4096
37	b3	837,7	423,071
38	b2	860,4	428,6404
39	b1	883,0	434,283	17 Dik Zirgule	882,4	0,6	32768	19683
40	La	*905,7*	*440*	*18 DÜGAH*	*905,9*	*-0,2*	27	16
41	#1	928,3	445,7922
42	#2	950,9	451,6607
43	#3	973,6	457,6064
44	#4	996,2	463,6304	19 Kürdi	996,1	0,1	16	9
45	b4	1.018,9	469,7337	20 Dik Kürdi	1.019,6	-0,7	59049	32768
46	b3	1.041,5	475,9174
47	b2	1.064,2	482,1824
48	b1	1.086,8	488,5299	21 Segâh	1.086,3	0,5	4096	2187
49	Si	1.109,4	494,961	22 BUSELİK	1.109,8	-0,4	243	128
50	#1	1.132,1	501,4767
51	#2	1.154,7	508,0782
52	#3	1.177,4	514,7667	23 Dik Buselik	1.176,5	0,9	1048576	531441
53	Do	1.200,0	521,5431	24 Çargah	1.200,0	0,0	2	1

Tablo 1: 53 eşit tamperaman ve Geleneksel Türk Musikisi aralıklarının karşılaştırılması. (Kalın karakter ile yazılanlar Türk Musikisinde (teorik olarak) kullanılan seslere işaret etmektedir) SONUÇ Müzik teknolojileri ile uğraşan bir insan olarak bu konuya ilk lisans tezimde değinmiştim. Bilgisayar ortamında yapay bir kanun enstrümanı yaparak bu ve benzer diğer sorunlara basit çözümler aramıştım. Sonuç olarak gördüğüm şey ise ciddi mesai saatlerinin bizleri beklediğiydi. Bu makalede değindiğim sadece bu yola çıkarken ilk adımımızı sağ ayağımızla mı yoksa sol ayağımızla mı atmamız gerektiğidir. KAYNAKÇA

Karaosmanoğlu, M. K., (2006), Müzik Aritmetiği ve Dizi Kuramı Ders Notları.
Barbaros Ali Kaynak, Kanun Enstrümanı Örneklemesi, Uygulamaları ve Türk Musikisinde Referans Kaynak Yaratımı, YTÜ Sanat Tasarım Fakültesi, İstanbul 2007.

EK 1 Udi Nevres Bey’in Hüzzam Saz Semaîsi eserinin Esra BERKMAN’ın icrası ve MIDI olarak 53 eşit tamperamana göre sinüs dalgası ile çalınmış hallerini aşağıdaki linklerden dinleyebilirsiniz. Udi Nevres Bey – Hüzzam Saz Semaîsi – Kanun: Esra BERKMANUdi Nevres Bey – Hüzzam Saz Semaîsi – MIDI: Sinüs Dalgası EK 253 Eşit Tamperamanda Komaların MIDI Pitch Bend değerleri

No	TM	*Sent*	*Yarıton*	*MIDI No*	PB	Hz	İ*sim*

	Do	0,0	0	60	8.192	260,7716	0 KABA ÇARGAH
1	#1	22,6	0	60	9.119	264,2044
2	#2	45,3	0	60	10.047	267,6824
3	#3	67,9	1	61	6.878	271,2062
4	#4	90,6	1	61	7.806	274,7764	1 Kaba Nim Hicaz
5	b4	113,2	1	61	8.733	278,3936	2 Kaba Hicaz
6	b3	135,8	1	61	9.660	282,0584
7	b2	158,5	2	62	6.492	285,7715
8	b1	181,1	2	62	7.419	289,5334	3 Kaba Dik Hicaz
9	Re	203,8	2	62	8.347	293,3449	4 YEGAH
10	#1	226,4	2	62	9.274	297,2065
11	#2	249,1	2	62	10.201	301,119
12	#3	271,7	3	63	7.033	305,083
13	#4	294,3	3	63	7.960	309,0991	5 Kaba Nim Hisar
14	b4	317,0	3	63	8.888	313,1681	6 Kaba Hisar
15	b3	339,6	3	63	9.815	317,2907
16	b2	362,3	4	64	6.646	321,4676
17	b1	384,9	4	64	7.574	325,6994	7 Kaba Dik Hisar
18	Mi	407,5	4	64	8.501	329,987	8 HÜSEYNİAŞİRAN
19	#1	430,2	4	64	9.429	334,331
20	#2	452,8	5	65	6.260	338,7322
21	#3	475,5	5	65	7.187	343,1913
22	Fa	498,1	5	65	8.115	347,7091	9 ACEMAŞİRAN
23	#1	520,8	5	65	9.042	352,2864	10 Dik Acemaşiran
24	#2	543,4	5	65	9.970	356,924
25	#3	566,0	6	66	6.801	361,6226
26	#4	588,7	6	66	7.728	366,383	11 Irak
27	b4	611,3	6	66	8.656	371,2061	12 Geveşt
28	b3	634,0	6	66	9.583	376,0927
29	b2	656,6	7	67	6.414	381,0437
30	b1	679,2	7	67	7.342	386,0598	13 Dik Geveşt
31	Sol	701,9	7	67	8.269	391,1419	14 RAST
32	#1	724,5	7	67	9.197	396,291
33	#2	747,2	7	67	10.124	401,5078
34	#3	769,8	8	68	6.955	406,7933
35	#4	792,5	8	68	7.883	412,1484	15 Nim Zirgule
36	b4	815,1	8	68	8.810	417,574	16 Zirgule
37	b3	837,7	8	68	9.738	423,071
38	b2	860,4	9	69	6.569	428,6404
39	b1	883,0	9	69	7.496	434,283	17 Dik Zirgule
40	La	*905,7*	9	69	*8.424*	*440*	*18 DÜGAH*
41	#1	928,3	9	69	9.351	445,7922
42	#2	950,9	10	70	6.183	451,6607
43	#3	973,6	10	70	7.110	457,6064
44	#4	996,2	10	70	8.037	463,6304	19 Kürdi
45	b4	1.018,9	10	70	8.965	469,7337	20 Dik Kürdi
46	b3	1.041,5	10	70	9.892	475,9174
47	b2	1.064,2	11	71	6.724	482,1824
48	b1	1.086,8	11	71	7.651	488,5299	21 Segâh
49	Si	1.109,4	11	71	8.578	494,961	22 BUSELİK
50	#1	1.132,1	11	71	9.506	501,4767
51	#2	1.154,7	12	72	6.337	508,0782
52	#3	1.177,4	12	72	7.265	514,7667	23 Dik Buselik
53	Do	1.200,0	12	72	8.192	521,5431	24 Çargah

Tablo 2: 53 Eşit tamperaman’a göre seslerin Pitchbend, Hz, etkisi içinde bulunduğu 12 eşit tamperamandaki ses ve midi numaraları değerleri görülmekte. (Kalın karakter ile yazılanlar Türk Musikisinde (teorik olarak) kullanılan seslere işaret etmektedir.)

Yazıyı Tavsiye Et ♫

Yorumlar

Bu yazıya henüz yorum yapılmadı.

Yorumları okumak yada yorum yazmak için sisteme giriniz.