Yazılar

Ardahan Yöresi Halk OyunlarıSayı: - 12.06.2006

Ardahan yöresine ilişkin en çok vurgulanan özelliklerden biri, tarihsel geçmişiyle ilişkilendirilen kültürel çeşitliliğidir. Bu çeşitlilik; Ardahan yöresinin müziğinden, halk oyunlarına, yemeklerinden konukseverliğine dek her boyutta izlenebilmektedir. Tarihinde birçok kavme yurt, birçoğuna yol olmuş Ardahan, bu kavimlerin her birinden, kültürel mirasına bir parça ekleyerek zengin kültürünü oluşturmuştur. Bundandır ki çok uzak yörelerin birçok özelliğinin, aynı ya da benzer boyutta bu bölgede gözlenebilmesi olanaklıdır. Bu doğrultuda, Ardahan Yöresi Halk Oyunları’nda da bu zengin kültürü ve çeşitliliği görebiliyoruz. Yöre oyunları Kafkas, bar ve halay oyunlarının bir sentezi durumunda olup, yörede ağırlıklı olarak bar oyunları oynanmaktadır. Hemen hemen her yerde oynanan bar oyunları yanında Ardahan yöresinde Kafkasya kökenli oyunlar da görmemiz mümkündür.

Bar oyunlarının genel özelliklerini gözleyebileceğimiz Ardahan yöresinde, kız ve erkeğin yan yana oynadığı barlar olduğu gibi, sadece erkeklerin veya sadece kızların oynadığı barlar da mevcuttur. Yörede, bar oyunları davul ve zurna eşliğinde, genelde halka şeklinde ve bar başında oynayan “Barbaşı”nın komutları doğrultusunda oynanır. Barlar oynanırken belirli bir sıra ile oynanır ki bu sıranın oyun esnasında izlenmesi makbuldür. Bu özelliğe sahip, yörede oynanan çeşitli sıralar vardır ve bunların ortak özellikleri yavaştan hızlıya doğru gitmesi ve en canlı oyunla veya solo bir oyunla sonlanmasıdır (Ağır Bar, Sarı Seyran, Dimme sırası gibi). Yörenin bir başka özelliği ise, barda oynayan eğer yaşlı insanlar varsa, onlara saygı gösterme anlamında, hareketlerde bir yavaşlık ve oyunların ritimlerinin düşürülmesi durumlarıdır. Barların sade figürlü çeşitleri olduğu için herkes oyunları oynayabilir, oyunlarda seçkin oyuncu aranmaz. Ama, bunun yanında sadece birkaç kişinin oynadığı; oynayanlarıyla bütünleşmiş ve anılan oyunlar da vardır. Bar oyunlarının yanında ilin bazı yerlerinde oynanan, halay karakterli, halayın anavatanından kopup gelmiş ve yerel bir kimliğe bürünmüş, halaylar da vardır. Yörede oynanan oyunlardan bazıları şunlardır: Ağır Bar, Tavuk Barı, Hoş Bilezik, Sallama, Sarı Seyran, Kürdün Kızı, Bakır, Üç Katar, Nare, Lorke, Dimme...

Ardahan yöresinde oynanan bir diğer oyun çeşidi, Kafkas’ tır. Yöredeki uzun süreli Rus hakimiyeti ve Kafkasya komşuluğu yöredeki halk oyunlarını etkilemiştir. Bu etkileşim Türkiye coğrafyasının büyük kısmında görülmekle beraber (Kafkasya’dan yerli halkın bir kısmının göçmen gelip ülkemizde yerleşmesi en önemli nedenidir), Kuzeydoğu Anadolu’da komşuluk ve Kafkasyalı yerli halkın bu yöreye göçü nedenleriyle daha belirgindir. Bu sebeplerden, Ardahan ili sınırlarının büyük kısmında Kafkas oyunları etkileri görülmektedir. Yörede bar haricinde oynanan “Karabat, Beşaçılan vb.” gibi Kafkas oyunları karakterlerine sahip (müzik, sert tavır vb.) oyunlar bu durumun bir göstergesidir. Bunun yanında büyük kısmı Terekeme(Karapapak) olan Çıldır’da (Ardahan’ın ilçesi) oyunların büyük kısmı Kafkas Türklerine özgün oyunlardır. Bazı oyunlar: On Dört, Ay Gızı Bir Mezara Doldurur, Beş Açılan, Karabat, Hanım Yaylada...

Ardahan yöresinde Bar ve Kafkas oyunları yanında yörede 2-3 kişiyle, bir kız ve bir erkek veya iki kız bir erkek çeşitleriyle, oynanan temsili oyunlar da mevcuttur. Ardahan ile birlikte, çevre yörelerde ve Kafkas oyunlarında da kendine has özellikleri ve farklılıkları ile (isim, oynayan kişi sayısı vb.) benzerlerini görebileceğimiz “Kıskanç” oyunu, bu türdeki oyunlara örnek olarak verilebilir. Genellikle iki kız ve bir erkek ile oynanan oyunun (erkek kıskanç, kız kıskanç vb.) gerek Ardahan yöresinde gerek ülke genelinde ve komşu coğrafyalarda benzerleri görülmektedir. “Kıskanç” oyunu haricinde yörede aynı sınıfa dahil edebileceğimiz, köy hayatından kesitleri temsil eden; düğün, kutlama gibi eğlencelerde görebileceğimiz başka seyirlik oyunlar da vardır.

Özetlemek gerekirse, Ardahan Yöresi Halk Oyunları bar, halay ve Kafkas oyunlarından ve temsili seyirliklerden oluşmaktadır. Yöre bulunduğu konum itibariyle, güneydoğunun halayı, doğunun (Özellikle Erzurum’un) barı ve kuzeyin Kafkas’ının sentezlendiği bir yerdir. Bu anlatılanlar ışığında, son olarak söylemek istediğim şudur ki, anlatmaya çalıştığım oyunlar yöre oyunlarının sayıca az bir kısmıdır; birçok türküsü, halk oyunu kayıtlara geçirilemeden yok olmuş Ardahan kültürü artık ciddi anlamda araştırılmalıdır. Türkiye’de benzer kadere sahip yerlerle birlikte incelenmesi gereken bu kültür, araştırılmazsa, son kaynak kişileriyle beraber yok olacaktır.

Yazıyı Tavsiye Et ♫

Yorumlar

Bu yazıya henüz yorum yapılmadı.

Yorumları okumak yada yorum yazmak için sisteme giriniz.