Yazılar

Mûsikîmizin zengin makamsal yapısı, ana dizi tespitini zorlaştırıyor.Sayı: 1547 - 08.07.2013

Ana Dizi, bir sistemin bütün karakteristik özelliklerini taşıyan, içinde hiçbir alterasyon yani değiştirme işareti bulunmayan doğal dizi. Batı müziğinde ana dizi, doğal majör dizisi olan Do Majör dizisidir. Bizim mûsikîmizde ise Urmevî döneminde Acemli Rast, daha sonra Arel-Ezgi (Hüseyin Sadeddin Arel-Suphi Ezgi) sistemine göre ve Batı müziğinin Do Majör dizisine pek benzer hâle getirilen Çargâh makamı dizisi ana dizi kabul edilir. Ekrem Karadeniz, Rauf Yekta ve Abdülkadir Töre daha gelenekselci bir yaklaşımla Rast dizisinin ana dizi olması gerektiğini savunurlar. Daha sonra Kemal İlerici'nin Hüseynî dizisini ana dizi olarak önermesiyle iş daha da karmaşık hâle gelir. Ancak mûsikîmiz için asıl felâket olan ve çelişkili hâle gelmesini sağlayan sistem, Arel-Ezgi sistemidir ve Batı müziği referans alınarak oluşturulmuş ve çelişkilerle dolu bir sistemdir. Türk mûsikîsinin sahip olduğu zenginlikleri ifade etmeyi bırakalım, tam tersine bu ses zenginliğini Batı müziğinin tampere sistemine indirgemiş bir sistemdir. Eski Çargâh makamını terkedip Batı'nın Do Majör dizisine benzetilmeye çalışılan yeni Çargâh dizisini Türk mûsikîsinin ana dizisi olarak kabul etmesi, Arel-Ezgi sisteminin en temel yanlışıdır. Arel-Ezgi sistemi ve bu sistemin yanlışları üzerine söylenecek ve yazılacak çok şey var, ama bu alana sığdırmak mümkün değil. Arel'e göre bir dizinin ana dizi olması için bazı şartlar gerekli. Ana dizi, diğer dizilerin oluşturulmasında esas tutulmaya elverişli bir dizi olmalı, sadece tanini ve bakiyye aralıklarından meydana gelmeli, hiçbir değiştirme işareti (diyez, bemol, natürel gibi) taşımamalı. Ve bütün makamlara bir yol açmalı. Bu tanım ve şartlar, tam anlamıyla Batı müziğinin tampere sistemine uydurulmuş ve o sistemden esinlenilerek belirlenmiş kurallar ve mûsikîmizin tabiatıyla kesinlikle uyum sağlamıyor. Mûsikîmizi kendi tabii özelliklerine göre değil de Batı müziğinin kurallarına göre sistematize etmek ne yazık ki işi karmaşıklaştırmıştır.

Ana Dizi takıntısı uzun zamandır devam ediyor ve bu problem çözüme kavuşturulmuş değil. Bu konuda bu zamana kadar epey kafa yorulmuş olmasına rağmen kolay kolay çözüleceğe de benzemiyor. Mûsikîmizin zengin makamsal yapısı, bir ana dizi tesbitini zorlaştırmaktadır. Çünkü her makam, insanın bir ruh hâlini ifade edecek kadar güçlüdür. Belki de bu sebepten dolayı mesele Safiuddin Urmevî'den beri kesin olarak çözüme kavuşturulabilmiş değildir.

Bir ana dizi mûsikîmizin olmazsa olmazı mıdır, eğer öyleyse mûsikîmizin makam zenginliğini bir tek dizi taşıyabilir mi ? Standart hâle getirilmiş Batı müziğinde bir tek majör dizi kalıbı bütün tonlar üzerine uygulanır ve diziler bu formülle kolayca elde edilir. Bir majör dizinin altıncı derece sesi üzerine kurulu olan minör diziler de (kalıp farklı olmakla birlikte) aynıdır. Bu standart durum, Batı müziğini aslında daraltmış ve bütün dizilerin temel tonu farklı olsa bile duyum olarak farklılıklarını ortadan kaldırmıştır ve bir ana diziye sahip olmak bu sistem için kolaylaşmıştır. Halbuki makam sistemi zengindir, her makam hem dizi hem duyum olarak farklıdır, yani her makam farklı bir anlam ifade eder ve her makam farklı bir mûsikî evrenidir adeta. Bu durum makamsal sistemi taşıyacak bir ana dizi elde edilmesini zorlaştırmaktadır.

İlle de bir ana dizi gerekli midir ? Bence değildir. Bir ana dizi elde edeceğiz diye mûsikîmizi Batı müziği ile kıyaslayarak onun kendi kültür ve medeniyeti içinde oluşan skalası ve tekniğine uydurmaya, indirgemeye gerek yoktur. Mûsikîmizi makamsal yönden bu kadar zengin eyleyen şey, her makamın tek başına özgür olması ve bir duyguyu veya bir ruh hâlini Batı müziğinin tampere sistemine göre daha güçlü bir şekilde ifade edebiliyor olmasıdır.

Yazıyı Tavsiye Et ♫

Yorumlar

Bu yazıya henüz yorum yapılmadı.

Yorumları okumak yada yorum yazmak için sisteme giriniz.