Yazılar

Müzikte ritm, âheng ve güzel melodinin hâfızaya etkisiSayı: 1584 - 05.05.2014

Bir müzik eserinin, bir şarkının veya uzun bir mevlevî âyininin ya da konçertonun, sanatçının hâfızasında yer etmesini, onu ezberlemesini sağlayan faktörler vardır. Bunlar ritm/âheng (harmonia) ve melodidir. Ritm ve âheng, sadece bir müzik eserinde değil ama insan hâfızasına kaydedilen başka unsurlarda da mevcut olabilir, çünkü hâfızanın bu unsuru bellemesi ve kaydetmesi için birtakım kodlara ihtiyacı vardır. Ritm ve âheng, hâfızanın algılamasını ve kaydetmesini hızlandırıp kolaylaştırdığı gibi, kaydedilenin kolay hatırlanmasını da sağlar. Ritm, âheng ve bunların biraraya gelmesiyle oluşan müzikte güzellik, hatırlamaya katkı sağlayan pratik ve kolaylaştırıcı müzik şifreleri olarak kabul edilebilir. İslâm kültüründe Kur'an hâfızlığı da incelenmelidir. Kur'ân'ı baştan sona ezbere bilen hâfızların, hâfızlık eğitimlerini belli bir disipline ve ezberleme kurallarına göre aldıkları bilinmektedir. Ama daha da önemlisi, bir hâfızın Kur'an'ı ezberlemesini kolaylaştıran temel unsurlardan bir tanesi Kur'ân'ın kendi iç ritm ve âhengidir. Kur'an'ın kendi iç ritm ve âhenginin yanında onu tegannî ile okumak da ezberlenmesini kolaylaştırmaktadır. Bu şekilde hâfızlık talimi yapmak, Kur'ân'ın ezberlenmesini kolaylaştırmaktadır. Buradan da, bir metni veya melodiyi ezberlemenin, ritm, âheng ve melodinin güzelliği ile ilgili olduğu anlaşılmaktadır.

Ritm ve melodi, müziğin iki temel unsurudur. Müzikte çok uzun eserlerin ezberlenmesi, hem ezber esnâsındaki tekrarlara (ki deneysel hâfıza araştırmalarının öncüsü Hermann Ebbinghaus, hâfızaya kaydetmeyi ve hâfızada tutmayı etkilediğini düşündüğü unsurların başında 'tekrar'ın geldiğini belirtir) hem de müzik eserinin ritmik yapısına ve melodisine bağlıdır. Bazen, anlamsız hecelerin de çağrışım yaptırdıkları ölçüde kolay öğrenildiğinin tesbit edildiğine dâir bilgiler mevcuttur. Özellikle klasik Osmanlı mûsikîsinde eserlerde güfte yerine kullanılan ve terennüm adı verilen 'Ten',' Nen', 'Ni', 'Te-ne-nâ' gibi anlamsız hecelerin, anlamlı sözcükleri çağrıştırdığı ve öğrenip ezberlemeyi kolay hâle getirdiği düşünülebilir. Liepmann gibi bazı deneysel çalışmalar yapan kimseler ise, hatırlamanın sadece çağrışım yoluyla olamayacağını ama düşünmenin bunu desteklediğini ve düşünmeye bağlı olduğunu ifade eder.

Ritm ve âheng, sesleri düzene sokup onların gürültüden ayrılmasını ve müzikal bir ifadeye dönüşmesini yani müzik olmalarını sağlar. Ancak ritm ve âheng, bir müzik eserinin hâfızaya yerleşmesi için çok önemli olmakla birlikte, yeterli de olmayabilir. Bir müzik eserinde hâfızaya işlerlik kazandıran ve müzik eserinin daha kolay akılda kalmasını sağlayan üçüncü ve önemli unsur, güzelliktir. Ritm ve âheng bakımından yeterli bir müzik eseri güzel olmayabilir, ama her güzel müzik eseri, içinde zaten ritm ve âhengi barındırıyordur. Müzikte güzellik, onun daha kolay farkedilmesini, ayırdedilmesini ve hâfıza tarafından kolay bellenmesini sağlamaktadır çünkü güzellik ayırdedici bir nitelik ve farklılık unsuru olduğu için hem hâfıza tarafından daha hızlı ve kolay kaydedilir hem de daha uzun süre korunur. Güzellik, hâfızanın seçicilik özelliğinde öne çıkan bir unsurdur ve hâfızaya daha kolay ulaşıp kaydedilmesini sağlar. Hâfıza, farklı ve değişik olanı seçer. Güzellik, farklı ve değişiktir, sıradışıdır dolayısıyla bu özelliğiyle hâfıza tarafından da seçilmektedir.

Yazıyı Tavsiye Et ♫

Yorumlar

Bu yazıya henüz yorum yapılmadı.

Yorumları okumak yada yorum yazmak için sisteme giriniz.