Yazılar

Enstruman bilimcisi olmak başka şey, virtüoz olmak başka…Sayı: 1633 - 24.06.2015

Enstruman bilimi (organoloji), bir enstrumanla veya birçok enstrumanla ilgili teknik ve tarihsel bilgileri araştırır. Enstrumanların nasıl ve nerede doğduklarını, doğdukları toplum veya kültür içindeki yeri ve anlamlarını, nasıl yapıldıklarını, zaman içinde geçirdikleri evrimi ve teknik özelliklerini inceler, bunlarla ilgili bilgileri tanzim eder. Bir enstruman bilimcisi de (organolojist), enstrumanla veya enstrumanlarla ilgili her şeyi bilebilir, âdetâ bir müzik arkeoloğu gibi çalışır ve enstrumanların tarihsel süreçlerini detaylı bir şekilde araştırıp ortaya çıkarır. Enstruman bilimi veya enstruman bilimciliği, genel olarak müzikolojinin bir dalıdır ve önemlidir.

Fakat müzik, enstruman bilimi veya bilimciliğinden ibaret değildir. Müzik, yaşayan bir sanattır ve icrâ önemlidir. Enstrumanın bilimi, dinleyiciyi pek fazla ilgilendirmeyebilir, bu özel ve akademik bir alandır. Elbette enstrumanları araştırmak ve onlarla ilgili bilimsel nitelikte bir “bilgi” ortaya çıkarmak önemlidir. Ama esas ve daha önemli olan, bir enstrumanı dinleyicinin hoşuna gidecek şekilde çalabilmektir. Virtüoz batı dillerinden geçmiş bir kelimedir ve bir enstrumanı çok iyi, hatta kusursuz, kendine özgü tavırlarıyla ve mükemmel bir şekilde çalan kimseler için kullanılır. Bizdeki “sâzende” kelimesi virtüoz kelimesinin hiçbir şekilde tam karşılığı değildir. Bizim mûsikî kültürümüzde saz çalan herkese pekâlâ “sâzende” denilebilir, ama virtüoz farklıdır. Virtüoz, sazını hiçkimsenin çalamadığı şekilde çalan, enstrumanın sınırlarını zorlayan, ona yeni icrâ şekilleri kazandıran, sadece teknik anlamda değil, aynı zamanda estetik olarak da tam bir “usta”; enstruman çalmada teknik ile estetiği birleştiren ve çığır açabilen kişidir. Meselâ gitarda Paco de Lucia böyle biridir, piyanoda Franz Liszt, tanburda Tanbûrî Cemil Bey, udda Yorgo Bacanos, kanunda Göksel Baktagir, sitarda Ravi Shankar, çelloda Mstislav Rostropovich veya bugün Yo Yo Ma ve Mischa Maisky, kemanda Itzhak Perlman gibi isimleri birer “virtüoz” olarak sayabiliriz. Elbette virtüöz olarak kabul edilen daha pekçok isim var ama yazıda bunlarla yetinelim.

Enstruman bilimcisinin genel olarak bir enstrumanı virtüoz kadar ustaca çalması da beklenemez ve gerekli de değildir. Enstruman bilimcisinin yaptığı işi herkes yapabilir. Kütüphaneleri herkes dolaşabilir ve enstrumanların tarihini, teknik özelliklerini, biraz mektep yüzü görmüş herkes araştırabilir, hatta kitaplar da yazabilir. Ama herkes virtüoz olamaz. Virtüoz olmak başka şeydir ve Allah vergisi bir kabiliyettir. Virtüoz, çaldığı enstrumanı zaten en az bir enstruman bilimcisi kadar tanır ve bilir, enstrumanı onun ayrılmaz bir parçası gibidir; bazen onu, çölde suyu arayan bir insanın suyu bulduğunda kana kana içmesi gibi çalmak ister ve enstrumanının âdetâ rûhuna vâkıftır. Enstruman bilimcisinin yaptığı iş herkesi ilgilendirmez, bir konser vermeye kalksa çok kimse ilgilenmez, ama bir virtüozun ustalıkla ve kendi ruhundan katarak çaldığı bir nağme, kime ait olursa olsun ulaştığı kulağı ve ruhu hoş eyler. Virtüoz, konser vereceği zaman salonun biletleri önceden tükenir, yer kalmaz. Virtüoz sadece enstrumanını çalmasıyla değil, sahnedeki duruşuyla, izleyici ile gözgöze gelişiyle, izleyicinin heyecanı ve kendi heyecanını birleştirebilmesiyle, izleyicinin nerede coştuğunu çok iyi bilmesiyle, enstrumanına şöyle bir dokunup izleyiciyi coşturmasıyla, izleyicileri çaldığı nağmelerle sürüklemesiyle farklıdır.

Lâkin virtüoz, kendisinden yine çok güzel bir icrâ ve ustalık gösterisi bekleyerek salonu tıkabasa dolduran izleyicilerin karşısına kendisi çıkmayıp, enstruman bilimcisini oturtursa ve enstruman bilimcisi virtüozü taklid etmeye kalkarsa, izleyicinin salonu terketme ihtimali yüksektir. Enstruman bilimcisi, enstrumanlar hakkında çok şey bilebilir… ama enstrumanı güzel ve ustalıkla çalmak, çaldığı nağmelerle izleyicileri mest etmek virtüozün işidir. Virtüoza, sahnede olmak ve izleyiciyi coşturup sürüklemek yakışır.

Yazıyı Tavsiye Et ♫

Yorumlar

Bu yazıya henüz yorum yapılmadı.

Yorumları okumak yada yorum yazmak için sisteme giriniz.