Yazılar

Tavukları pişirip hacıyı çarşıya gönderen senfoni orkestrası ve şefi okusun!Sayı: 1839 - 03.09.2022

Ulu Önder Atatürk Diyor ki: "En Güç Devrim Müzik Devrimidir"

Devrim ancak topyekûn gerçekleştirilebilirse gerçek bir devrim olur.

Müziksiz Devrim de Olmaz Cumhuriyet de!

1938'de yaptığı bir konuşmada şöyle diyor Gazi:  “Bizim milli musikimizi, garp musikisinin şimdiki seviyesine yükseltmek için takriben dört asır lazımdır. Bu kadar beklemek fazladır. Onun için Avrupa musikisini nakle çalışıyoruz.”

Müzik otoritelerine göre bu söylem bir özentilik ya da taklitçilik barındırmaz. Atatürk'ün teori ve pratikteki adımları bunu gösterir.

Onun 'milli musiki' derken söz ettiği şey Orta Asya'dan Anadolu'ya kadar gelen halk müziğidir. Atatürk'e göre ‘Anadolu halkında işitilebilir olan hakiki musikimiz' için yapılması gereken şey, onun batı müziğinin besteleme ve orkestralama teknikleriyle ifadede ve icrada en üst düzeye çıkarılmasıdır.

Atatürk'ün bu tutumu Türk kültürünü uygarlık kültürüne katma isteğine oldukça uyar. Çünkü ona göre uluslar çeşitli olsa da uygarlık tektir.

Atatürk Sofya'da ateşemiliter olduğu günlerde bir gece Carmen operasını izlemeye gider. Sonradan söyledikleri ise ulus, evrensellik ve müzik açısından önemlidir, şöyle der:

“Balkan Savaşı'nı neden kaybettiğimizi şimdi anladım. Bulgarları çoban bilirdik oysa biz farkına varmadan nasıl ilerlemişler; tüm sanatçıları Bulgar. Biz bu uygarlık düzeyine ulaşamazsak bize yaşam hakkı yok.”

Bu sözlerin üzerinden 21 yıl geçer ve Atatürk 1934'teki meclis açılışındaki şu sözleri söyler: “Bir ulusun yeni değişikliğindeki ölçü musikide değişikliği alabilmesi, kavrayabilmesidir. Bugün dinletilmeye yeltenilen musiki yüz ağartacak değerde olmaktan uzaktır. Bunu açıkça bilmeliyiz. Ulusal, ince duyguları, düşünceleri anlatan, yüksek deyişleri, söyleyişleri toplamak, onları bir an önce genel son musiki kurallarına göre işlemek gerekir. Ancak böylelikle Türk ulusal musikisi yükselebilir, evrensel musikide yerini alabilir”

Atatürk'ün düşüncelerinde bu denli tutarlı olmasının sebebi onun müziği gerçekten içselleştirebilmiş olmasından anlaşılır. 1925'te İzmir Muallim Mektebi'ndeki öğrencilere şöyle sorar: ‘Hayatta musiki lazım mıdır?’

Ve yine kendisi cevaplar: “Hayatta musiki lazım değildir. Çünkü hayat musikidir. Musiki ile alakası olmayan mahlûkat insan değildir. Eğer mevzubahis olan hayat insan hayatı ise musiki her halükarda vardır. Musikisiz hayat zaten olamaz. Musiki hayatın neşesi, ruhu, sevinci ve her şeyidir. Yalnız, musikinin çeşitleri incelemeye layıktır.”

İşte bu konuda yıllarca araştırmalar yapılır, neler yapılacağı konuşulur.  Paul Hindemith gibi önemli isimler Ankara'ya davet edilir. Hindemith'in önderliği ile de konservatuar ve opera kurulur.

Ancak müzik devrimi Gazi'nin de belirttiği gibi zordur ve aksaklıklar göze çarpar. 1935'te Hindemith, Ankara'da çeşitli okulların müzik derslerini takip der ve görür ki Batı'dan doğrudan bir aktarım mevcuttur. Bunu yadırgar ve şöyle der:

“Bir halk ezgisinin değeri yalnızca bıraktığı küğsel (müziksel) izlenimde değil söyleyende budunsal (etnik), bölgesel ve zamansal ilişkilerle uyandırılan duygulardadır. Dolayısı ile okul eğitiminde kullanılacak çığırgılar (şarkılar) eski ve güçlü Türk halk küğü (müziği) içinden seçilmeli, bunlar zaman içinde çoksesliliğe gitmelidir.”

Böylece Atatürk'ün yıllardır kafasında olan müziksel değişim bir profesyonel tarafından da onaylanmış olur.

Ben demek istedim ki bizim seve seve dinlediğimiz Türk bestelerini, onlara da dinletmek çaresi bulunsun, onların tekniği, onların ilmi ile onların sazları, onların orkestraları ile çaresi her ne ise. Biz de Türk musikisini milletlerarası bir sanat haline getirelim

Peki, Atatürk'ün "Müzik devrimi zordur çünkü şahsa önce kendi iç dünyasını unutturmayı, sonra da yeni bir âleme yönelmeyi gerektirir." diye söz ettiği devrim için neler yapılmıştır?

1924'te Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası, 1927'de İstanbul Konservatuarı eski köklerinden tamamen koparılmadan çağdaşlaştırılırlar. Cumhuriyet'in ilk 10 yılında İstanbul ve Ankara'da sık sık klasik batı müziği konserleri yapılır. 1924'te Musiki Muallim Mektebi açılır ve aynı yılın sonuna doğru Avrupa'ya öğrenci gönderilerek kendilerinden döndükten sonra bu okulda öğretmenlik yapmaları beklenir.

Bu öğrenciler arasında 'Türk Beşleri' olarak adlandırılan grubun dört üyesi Hasan Ferit Alnar, Ulvi Cemal Erkin, Necil Kazım Akses ve Ahmet Adnan Saygun da vardır. Beşinci üye ise Cemal Reşit Rey'dir.

Cumhuriyet müzik devrimlerinin sebepleri, okuduğunuz okulların kuruluş gerekçeleri bilmiyorum anlaşıldı mı? "Tavuğu pişirip, hacıyı çarşıya gönderen" senfoni orkestrası ve şefi!

Bakın İstiklal Marşımızın 6. kıtasında ne yazıyor:

İncitme, yazıktır Atanı
Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.


Müfit Semih Baylan
Editör

Yazıyı Tavsiye Et ♫

Yorumlar

Bu yazıya henüz yorum yapılmadı.

Yorumları okumak yada yorum yazmak için sisteme giriniz.