Yazılar

Ülkemizde Bir Senfoniyi Çalabilecek Kapasite ve Enstrüman Çeşitliliğine Sahip Kaç Orkestra Var?Sayı: 1853 - 27.11.2022

Ülkemizde 6940 sayılı Senfoni Orkestraları Kuruluşu Hakkındaki kanun ile (CSO)yasal zeminde ve kurumsal kimlikle kurulan başta Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası olmak üzere İstanbul, İzmir, Antalya, Adana, Bursa Bölge Devlet Senfoni Orkestralarımız ile Eskişehir Büyük Şehir Belediyesi Senfoni Orkestramızın teknik kuruluşuna ait kadrolarının 120 sanatçıdan oluşturulması gerektiği ilgili yönetmeliğin 67. maddesinde:

1 Şef,  2 Şef Yardımcısı, 19 Birinci Keman, 17 İkinci Keman, 14 Viyola, 13 Çello, 10 Kontrabas, 5 Flüt (1’i Küçük Flüt), 5 Obua (1'i Korangle), 5 Klarinet  (1'i Bas Klarinet), 4 Fagot (1'i Kontrafagot), 6 Korno, 4 Trompet, 5 Trombon (1'i Bas Trombon, 1 Tuba, 2 Arp, 2 Timpani, 4 Bateri, 1 Çelesta- Org- Piyano- Çembalo...

şeklinde açıkça ifade edildiği halde halen ülkemizdeki senfoni orkestralarımızda yarışma sınavı ile yasal zeminde kadro karşılığı sözleşmeli sanatçı olarak çalıştırılan sanatçı sayısı maalesef yüz ağartıcı sayıda değildir.

1. Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası:  99 sanatçı
2. İstanbul Devlet Senfoni Orkestrası:  55 sanatçı
3. İzmir Devlet Senfoni Orkestrası: 72 sanatçı
4. Antalya Devlet Senfoni Orkestrası: 36 sanatçı
5. Çukurova Devlet Senfoni Orkestrası:  33 sanatçı
6. Bursa Bölge Devlet Senfoni Orkestrası: 34 sanatçı
7. Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Senfoni Orkestrası: 63 sanatçı

Kısaca orkestra, dört ana enstrüman grubundan çeşitli elemanların birlikte müzik yaptığı, büyüklüğü esere göre değişebilen çalgılar topluluğudur. Elli (50) ya da daha az müzisyenden oluşan görece küçük orkestralar “Oda Orkestrası” olarak adlandırılabilir. Tam kadro bir orkestra ise yaklaşık 120 kişiden oluşur.  Orkestralar, bazı eserlerde bir soliste eşlik ederken, koro ile birlikte de kullanılabilir. Her enstrüman grubunun farklı teknik özellikleri, tınısı ve önemi vardır. Besteci ifade etmek istediği konuyu ya da duyguları bu enstrümanların ses tınılarına veya çalınma tekniklerine göre kendine en yakın şekilde, belirli bir teknik bilgi ve mantık içerisinde kullanır.

Orkestra çalgıları ses rengi, yapı ve sesin elde ediliş yöntemine göre dört ana kümeye ayrılırlar:

- Tahta Nefesli Çalgılar
- Bakır Nefesli Çalgılar
- Vurmalı Çalgılar
- Yaylı Çalgılar

Orkestralar yukarıda saydığımız enstrümanların farklı sayılarda birleşiminden oluşabilir. Üflemeli çalgıların sayıları genelde birbirine eşittir. İkişer, üçer adet kullanılabilir ve bu orkestranın bu sayılara göre adlandırılmasını sağlar. Örnek: İkili orkestrada tahta üflemelilerden ikişer adet kullanılır. İkili orkestra düzeninde tahta üflemelilerde 2 Flüt, 2 Obua, 2 Klarnet, 2 Fagot ve bakır üflemeliler genel olarak 4 Korno, 2 Trompet, 2 Tenor Trombon ve 1 Bas Trombon ile 1 Tuba olarak kullanılır.

Bu düzene göre Timpani ve isteğe bağlı olarak Zil ile Davul kullanılabilinir. Yaylı çalgılar ise nefeslilerin ses gürlüğünü kapatmayacak şekilde kullanılır. 12-14 adet 1. Keman, 10-12 adet 2. Keman, 8-10 Viyola, 7-10 Viyolonsel ve 6-8 Kontrbas olabilir. Genelde bu düzenek içerisinde Arp pek kullanılmaz, fakat bestecinin isteğine göre bu durum değişiklik gösterebilir.

Üçlü orkestra da ise tahta üflemeli enstrümanlara birer üye daha eklenir ve diğer gruplarda da artış görülebilir.

Örneğin: 2 Flüt + 1 piccolo Flüt (piccolo aynı zamanda 3. Flüt olarak da kullanılabilir) 2 Obua + 1 Korangle (Korangle de 3. Obua yerine kullanılabilir) 2 Klarinet + 1 Bas-Klarinet 2 Fagot + 1 Kontrfagot 4 ya da 6 Korno, 2 ya da 4 Trompet, 2 Tenor ile 1 Bas Trombon ve 1 Tuba, Timpani, Zil, Davul, Çan ve bestecinin isteğine göre daha fazla vurmalı çalgı. Piyano da Orkestra içerisinde vurmalı çalgılar grubuna dâhildir. Bu düzen içerisinde nadiren kullanılabilir. Arp genellikle 3'lü orkestralarda kullanılır. 1.Kemanlar 16-18, 2.Kemanlar 14-16, Viyolalar 10-12, Viyolonseller 12-13, Kontrbaslar 8-9, Yaylı Çalgılar için verilen sayılar ortalamadır ve değişiklik gösterebilirler.

4'lü orkestralarda da tahta üflemeli çalgılara birer çalgı daha eklenir ve diğer grupların sayısı da artabilir. (3 Flüt + 1 Piccolo, 3 Obua + 1 Korangle, Mi-bemol Klarnet + 2 La/Si-bemol Klarnet + Bas Klarnet gibi. Bakır üflemeli çalgılar bundan sonra bestecinin kendi isteğine göre değişir, 6 trompet, 8 Korno, 4 Trombon, 2 Tuba, kimi zaman Wagner Tubası ve hatta bunlara ek olarak bir askerî bando bile eser içerisinde belli amaçlar için kullanılabilir.

4'lü orkestralarda nadiren bazı çalgılar kullanılabilir, bunlara örnek olarak Alto Flüt, Bariton Obua, Mi-Bemol Klarinet ve Basset Horn'u örnek verebiliriz. Saksafon ise eserin yapısına ve konusuna göre 3'lü ya da 4'lü orkestralarda kullanılan bir çalgıdır. Tahta üflemeliler grubuna üyedir fakat yapı olarak madenden yapılmıştır. Ses rengi ve çalınma yöntemi tahta üflemeliler grubuna girmesinin başlıca nedenleridir.

Ayrıca Klasik Orkestra, Erken Romantik Orkestra, Modern Romantik Orkestra, 20.Yüzyıl Orkestrası şeklinde de gruplanabilir.

Bu gerçekler ışığında senfoni orkestralarımız, bir senfoniyi çalabilecek kapasiteye ve enstrüman çeşitliliğine sahiptir diyebilir miyiz?

Müfit Semih Baylan
Editör

Yazıyı Tavsiye Et ♫

Yorumlar

Bu yazıya henüz yorum yapılmadı.

Yorumları okumak yada yorum yazmak için sisteme giriniz.