Yazılar

Toker'in "UYGARLIK " Piyano Konçertosu Üzerine Sayı: 1869 - 21.04.2023

Besteci ve Piyanist Hakan Ali Toker, 28-29 Ocak 2023’te, Santa Cruz Senfoni Müzik Direktörü Danny Stewart tarafından sipariş edilen ve kendisinin ''Uygarlık'' adını verdiği Piyano Konçertosu-nun ilk seslendirilişinin gerçekleştiği konserde büyük bir başarıya imza attı.

Toker’in, hem eserin bestecisi hem de konserin solisti olarak yer aldığı bu eşsiz müzik deneyiminde dinleyiciler kendilerini, Klasik müzik, caz, Türk müziği ve başka türlerin harmanlandığı ''crossover'' niteliğindeki bir konçertonun içerisinde buldular. Eserin yapısının, dünyada çok az piyanistin seslendirebileceği, üstün solist yetileri gerektirmesi sebebiyle hem klasik tekniğe sahip, hem caz doğaçlama, hem de Türk müziği stillerinde taksim yapabilen bir piyanist gerekiyordu. Toker’in bu yetileri fazlasıyla karşıladığı, bu konserle birlikte pekişti.

Klasik bir orkestra dinleyicisinin çok da alışık olmadığı bir sahne düzeninde, orkestranın önünde, klavyeleri birbirine dönük iki kuyruklu piyano ve ikisinin ortasında, ikisini birden çalan tek bir piyanist yer almaktadır. Piyanolardan biri Türk makamlarına göre akortlanmıştır. Konserin solisti olan Toker bu piyanoda Hüseyni, Saba ve Karcigâr makamlarını çalarken; alışageldiğimiz akorttaki diğer piyanoda ise Hicazkâr, Nihavend gibi makamların yanı sıra Blues ve Batı müziğinin çeşitli ses kümeleriyle oynamakta; her iki piyanodaki sesleri birlikte kullandığı karışımlarla doğaçlama yapmaktadır. Eserin eşsizliğinin temelleri tam olarak burada yer almaktadır.

Tarih boyunca, kültürlerarası etkileşimde bulunan toplumlar, do-ğal olarak birbirlerinden izler taşır. En derin noktalara kadar işle-miş bu ortak tavırlar, Toker’in müziğinde de aynı kaynaşmışlık içerisinde duyulmakta.

İki piyano ve orkestranın yanı sıra bir de çocuk korosunu barındıran eser, 4 bölümden oluşmaktadır:

I. Kuruluş (Senza tempo-Maestoso)
II. Ağıt (Tempo de Siciliano)
III. Çağrı (Andante)
IV. Kutlama (Allegro giocoso)

Birinci bölümde betimlenen “uygarlığın kuruluşu” kaostan doğan düzeni; kurulan büyük imparatorlukların gösterişli hallerinin ara-sında sıkışıp kalmış nahif insan ruhunun çektiği acıyı; kimi insanların her şeye rağmen kaybetmediği yaşama sevincini ve daha ardından savaşları ve yıkımı anlatmaktadır.

İkinci bölüm, tüm insanlığın acılarına ve kayıplarına bir ağıt niteliğindedir. Temanın içine saklanmış Macar Çigan ezgilerinin, piyanoda doğaçlanan Ortadoğu ezgilerine karıştığı bu bölümden önce, Toker  -alışageldiğimiz programın dışına çıkarak- Amerikalı dinleyicilere hitaben ve büyük takdir toplayan bir konuşma yaparak;

 ''Afrika'nın açlıktan kırılması, doğal kaynaklardan yoksun olmasından değil. Orta Doğu'daki çatışmalar, bu bölgede insanlar bir-biriyle anlaşamadığı için değil. Bunlar yolsuzluğa batmış politikacılarımızın, kendi ülkelerini sömürüye açıp bundan nemalanan diktatörlerin ve onlarla iş birliği içindeki şirketlerin, bir grup zengin ailenin eseri. Seçimle gelmiş gibi görünen, ama aslında suni yollardan tahtlarına oturtulmuş olan, bizim bu kukla yöneticilerimizin iplerini sizin politikacılarınız tutuyor. Sizler, dünyayı yöneten bir ülkenin seçmenlerisiniz. Sizin burada yaptığınız seçimler, dünyanın diğer yanında bizleri etkiliyor. Müziğimi okyanusun ötesinden gelen, bizim acı çeken çocuklarımızdan bir çağrı olarak kabul edin. Sizden tek bir şey istiyorlar: Lütfen oylarınızı dikkatli kullanın...''demiştir. Vurgulamak istediği duygularının, sesten söze dönüştüğü bu nokta aslında bölümün bir özeti niteliğindedir.

Toker’in daha önce bestelediği “Taurus Mountains”da yer alan bir temayı barındıran;  Cabrillo Üniversitesi'ne bağlı Gençlik Korosu'nun çocuk üyelerinin de esere katıldıkları ve ''Barış olsa, barış olsa / İnsanlar el ele tutuşup da barışsa / Tüm dünyaya yayılsa'' sözleriyle bir çağrıda bulundukları üçüncü bölümde, dinleyiciler de esere katılmaktadır. Konser sırasında, belirli kısımlarda yer alan ve müzikal bir soru-cevap yapısından öte, gerçek bir çağrıyı barındıran bölümde dinleyiciler şarkıya katılarak bu çağrıya yanıt vermişlerdir.

Dünyada sömürünün bittiği, kültürlerarası kalıcı kardeşlik ve barışın kurulduğu bir geleceği öngören 4. bölüm ise bütüncül bir çokkültürlülük yaklaşımına örnek oluşturmaktadır. Türkiye’den Hindistan’a, Çigan’dan Caz’a uzanan kültürel yelpazede pek çok kültürden müzik türünün önce saf hallerinde duyulduğu, sonra birbiriyle kucaklaştığı büyük bir kutlamayı anlatmaktadır.

Toker’in, aklını ve ruhunu kaplayan bu barışçıl, kapsayıcı, kucaklayıcı ve eşitlikçi dünya görüşünü müthiş bir akış içerisinde ortaya koyduğu “Uygarlık”ın ilk seslendirilişi sonrasında aldığı haklı övgüler en az onun kadar hepimize de büyük bir gurur kaynağı oldu. Bu övgü dolu yazıların ufak bir kısmı da sizlerle paylaşmak isterim. 

"Bu gerçek başyapıtı sipariş etmek ve ilk seslendirilişini gerçekleştirmek, profesyonel yaşamımın en büyük onurlarından birisi oldu. Bu yaşayan barış abidesinin nesiller boyu yaşamını sürdüreceğinden ve içinde bulunduğumuz modern çağın en önemli eserlerinden birisi olarak anılacağından hiç şüphem yok. Bu deha ve cömertlik dolu, dinleyiciyle anında ve derinden bağlantı kurarak anlayışına yol gösteren, doğrudan dünyayı iyileştirmeyi amaçlayan ve bunu tamamıyla başaran bir eser.”

-Maestro Danny Stewart, Santa Cruz Senfoni Orkesrtası Müzik Direktörü

"Sevgili Hakan. Size bu eseri yazdığınız ve çocuk koromuza yer verdiğiniz için teşekkür etmek istiyorum. Bunu kelimelerle nasıl ifade edebileceğimden emin değilim ama deneyeceğim. Bu müzik hem hiç duymadığım bir şey, hem de çok tanıdık olmayı başardı. Cazdı, klasik müzikti ve bu şekilde bir araya getirilebileceğini asla hayal etmediğim pek çok şey daha. Bazı kısımları kaostu, bazıları tatlı ve bazı anlar bende uçabileceğim hissini uyandırdı ki, en sevdiğim türden müzik budur. Hiç bir müzisyenin dinleyiciyle sizin gibi şakalaştığını görmedim [...] Klasik müzik konserlerine (özellikle orkestra konserlerine) gitmek çok resmi bir şey gibi görünüyor. Oysa eseriniz, özellikle doğaçlama kısımları beni öylesine mutlu etti ki. Havadaki keyfi hissedebiliyordum.

Korodaki çocuklar da bayıldılar.[...] Onların bu kadar heyecanla müzikle kucaklaştığını görmek, yüreğimi sevinçle doldurdu. Küçüklere bir saat boyunca sessiz oturmaktan sıkılmasınlar diye dışarıda bekleyip, sadece şarkı söyleyecekleri kısımda salona girme seçeneğini tanıdık. Ama istisnasız hepsi konserin tamamını dinlemeyi seçti. Biliyorum ki ellerinizin bir değil, iki piyanoda birden dans ettiğini görmek bu çocuklara başka hiç bir şeyin veremeyeceği türden bir esin verdi. [...] Onlara asla kaybolmayacak bir şey verdiniz. Var olun.

İlk bölümden sonra yaptığınız konuşma için ayrıca teşekkür etmek istiyorum. Bizler burada, dünyada olup bitenler konusunda reha-vete düşüyoruz ve bizim kararlarımızın dünyanın genelini nasıl etkilediğini göremeyebiliyoruz. Bazen umutsuzluğa düşüyorum, kafamın içindeki nahoş bir ses bana mücadelenin yararsız olduğunu söylüyor; atılması gereken adım benden bu denli büyükken, tek bir ses, tek başına bir müzisyen ne yapabilir ki. O sesi çok güzel bir şekilde susturduğunuz için size teşekkür ederim. İnsanları, hiç bir medya haberinin veya sokak gösterisinin yapamayacağı kadar etkileyerek harekete geçmeye çağırdınız. Müzik insanların dikkatini çekmek ve onları güdümlemekle kalmıyor; aynı zamanda farklı kültürlerden insanları, dil engellerini aşarak, inanılmaz derin ve anlamlı bir şekilde birbirine bağlıyor. İnsanlık muhteşem olabildiği kadar korkunç da olabiliyor; şifalanmaya, umuda ve neşeye ihtiyacımız var. Bunlar için size teşekkür ederim.

Tek düş kırıklığım, konserde çıkıp dans etme şansımızın olmamasıydı. Sanırım bir kaydını bulup odamda dinlerken dans etmem gerekecek. "

-Olivia Siemer, Cabrillo Gençlik Korosu asistan öğretmen

"Çağdaş klasik müzik benim tutkum. Her ne kadar pek çok çağdaş eserin icrasına ve ilk seslendirilmesine tanıklık ettiysem de, hiç birinde sizinki kadar nutkum tutulmadı."

-Benjamin Goodwin, öğrenci, kemancı, besteci

"[...] Pazar günü Mello Center konserindeki dinleyici, Türkiye'nin ve Orta Doğu'nun büyüleyici müzik dünyasıyla ilişkilendirilen sesleri deneyimlediler. Bu girift deneyimin tamamı, zengin dokulu klasik müzik ve caz deyişlerinden; organize edilmiş, iyi orkestrasyon yapılmış kaosa kadar akla gelebilecek her olasılığı içeriyordu.

-Josef Sekon, besteci, eleştirmen

Yazıyı Tavsiye Et ♫

Yorumlar

Bu yazıya henüz yorum yapılmadı.

Yorumları okumak yada yorum yazmak için sisteme giriniz.