Yazılar

“Deli Dumrul Sahne Müziği” 1978’den 2023’eSayı: 1892 - 15.09.2023

“Deli Dumrul Sahne Müziği” başlığı altındaki bestelerim Dede Korkut ve Deli Dumrul söylenceleri ile yaptığım çalışmalar arasında yer almaktadır.  Bu bestelerim 45 yıl içinde çeşitli yazarların, öğretmenlerin Deli Dumrul söylencesi ile ilgili oyunlarında, gösterilerinde çeşitli şekillerde uyarlanarak söylenegeliyor; müzik parçalarının sıralarına, tekrar durumlarına, sözlerine, sahnelenmenin gereklerine uygun olarak çeşitli şekiller veriliyor.

Bir çok sahne müziği bestemin parçaları sözleri gibi Deli Dumrul Sahne Müziği bestemin parçaları ve sözleri de medya, basın yayın ortamına yayılmıştır, hatta en hoşu anonim gibi tanınmaktadır; Bunun nedeni bestelerimin ve sözlerimin halk ve gelenek müziğinin içkin, doğal, özümsenmiş havasında olmasıdır, bu belki yetiştiğim makamsal ortamdan yazıma doğallıkla yansıyor

“Deli Dumrul Sahne Müziği” 1978’de bestelediğim parçalardan oluşuyor. Bu parçaları bestelememi ‘halk müziği notaya alma’, etnomüzikoloji, müzikal antropoloji, müzikal arkeoloji ve halk bilimi alanlarına olan ilgim önceledi.

1973’de Ankara Devlet Konservatuvarında, kompozisyon hocam Muammer Sun’un teşvikiyle, folklor Arşivinde yaptığım halk müziği örneklerini notaya almak ve müzik ve söz özelliklerine göre sınıflandırmak ilgi alanım oldu.

1976-1978 arasında Paris Schola Cantorum’daki Müzikal Analiz derslerinde Olivier Messiaen’ın Hint ve Asya halk ve gelenek müziği örnekleri üzerinde yaptığı analizler, halk ve gelenek müziğinin etnomüzikolojik çerçevede, coğrafi olarak, ‘ayrı ve ortak’ özellikleri birlikte barındırdığını gösteriyordu. Etnomüzikoloji alanı Dede Korkut’u, Deli Dumrul’un bestelememi temellendiren beş alanın ilkidir.

Müzikal arkeoloji, Marcell Duchesne-Guillemin’in ilginç çivi yazı okumaları, Sümer ve Babil kazılarında bulunan, 3-5 bin yıl öncesinin müziğiyle ilgili arkaik müzik yazıları halk ve gelenek müziğinin mekansal olduğu kadar müzikal antropolojik çerçevede zamansal, tarihsel, arkeolojik bağlantıları olduğunu açığa çıkarıyor. Deli Dumrul söylencesi Gılgamış Destanı’na belki daha eskilere uzanan bir arkeolojik geçmişe sahiptir. Müzikal Antropoloji alanı  Deli Dumrul Sahne Müziğinin bir diğer temelidir.

Pertev Naili Boratav başta, halk bilimcilerin incelemeleri Dumrul’un farklı yönlerini gösteriyor. Bir Deli Dumrul bestelemesinin temeli en başta halk bilim alanında bulunmaktadır.

1978’de İstanbul’da Ahmet Adnan Saygun’dan kompozisyon, halk ve gelenek müziği dersi almaya başladığımda Dede Korkut Söylenceleri ilk prozodi-kompozisyon ödevlerimin söz materyali oldu; Saygun hocam defterindeki, arap harfleri ile kendi eski yazı el yazması Dede Korkut’un Söylence’leri içinde, bazı Dumrul Halk Söylence bölümlerini de yeni harflerle dersten derse yazarak benim prozodi ve kompozisyon çalışmam için hazırladı; Ben de bunlar üzerine yanıltmaç, tekerleme, oyun, uzun ve kırık hava ve deyiş sözü örneklerini besteleme sırasında kısa ödevler halinde acapella koro için besteledim.

Bu 1978’de yaptığım Dumrul koro bestelerini bir yıl sonra 1979’da, İstanbul Devlet Tiyatrosunun Deli Dumrul yapımında, “Deli Dumrul Sanhe Müziği” olarak orkestra, tiyatro korosu ve soloları için düzenledim. Bu yapımda orkestra şefliği ve müzik direktörlüğü yaptım.

1990’da Yücel Erten’in yönettiği Ankara Devlet Tiyatrosunun Deli Dumrul yapımındaki “Deli Dumrul Sanhe Müziği”min kullanımında sahnelenmenin gereksinimine göre tiyatro acapella koro ve soloları için tekrar düzenleme yaptım. Bu yapımda oyuncuların bu sahne müziğini öğrenmelerine yardım ettim. Bu 1990 yapımında yer aldığı haliyle, belki bazı değişikliklerle “Deli Dumrul Sahne Müziği” bestem Yücel Erten’in yönetiminde 33 yıldır Türkiye’de ve Avrupa’da söylenegeliyor.

Deli Dumrul Sahne Müziğinin her bir müzikal tematik ögesi imgelerimin arasında güçlü çağrışımlarım arasında oluyor: 2023 yılı içinde çalıştığım ve geçtiğimiz Haziran’da  Calgary-Alberta’ da Land’s End Ensemble’ tarafından ilk bölümü çalınan ‘Yirmi Otuz Bin Yıl Önce Anadolu’ adlı bestemin ikinci bölümünde, “Deli Dumrul Sahne Müziği”min 1990 yapımı için bestelediğim ‘Taka Tuka’ finalini yeni yazdığım müzik-masalllar arasında varyasyonlar halinde geçiş olarak biçimlendirerek tekrar besteledim.

İçinde bulunduğumuz 2023 yılında, Atatürk’ün bize armağan ettiği Cumhuriyetimizin Yüzüncü Yılı’nda, “Deli Dumrul Sahne Müziği’me bir kez daha can katan, sesini, duygusunu veren oyuncularımıza, müzik direktörümüze, yönetmenimiz Yücel Erten’e ve İzmir Şehir Tiyatrosuna teşekkür ediyorum.

Babür Tongur, Calgary, Kanada, 10 Eylül 2023.

Yazıyı Tavsiye Et ♫

Yorumlar

Bu yazıya henüz yorum yapılmadı.

Yorumları okumak yada yorum yazmak için sisteme giriniz.