Yazılar

Türkiye’nin İlk Belediye Senfoni Orkestrası: Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Senfoni Orkestrası…Sayı: 1928 - 14.04.2024

Eskişehir Büyükşehir Belediyesi eski başkanı Prof. Dr. Yılmaz Büyükerşen tarafından kurulan topluluk, Eskişehir'in büyük bir gelişme göstererek artan kültür ve sanat yatırımlarının en önemlilerinden biri olarak Eskişehir’in çok sesli müzik sanatına olan ihtiyacını karşılamak için yaklaşık 60 sanatçı kadrosu ile kurulmuş ve şef Bujor Hoinic ile 25 Ocak 2002 tarihinde ilk konserini gerçekleştirmiştir.

Orkestra ülkemizdeki Cumhurbaşkanlığı Devlet Senfoni Orkestrası, İstanbul, İzmir, Bursa, Antalya ve Çukurova (Adana) senfoni orkestralarından sonra kurumsal kimlikle ve yasal zeminde kurulan 7. senfoni orkestrası olarak Cumhuriyet müzik tarihindeki yerini almıştır.

Orkestranın Genel Sanat Yönetmenliği görevini Anadolu Üniversitesi Devlet Konservatuvarında klarinet sanat dalı öğretim üyesi Prof.Gülriz Germen yürütürken (!) sanat danışmanlığını ise emekli orkestra şefi Ender Sakpınar yapmaktadır. Orkestra konserlerini Büyükşehir Belediyesi Sanat ve Kültür Sarayı ile Atatürk Kültür Sanat ve Kongre Merkezlerinde yürütmektedir.

Ülkemizdeki çok sesli müzik sanatı yasal zeminini 1957 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi'mizde yüce Türk Milleti adına yasalaştırılan 6940 sayılı Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası Kuruluş Kanunu oluşturmaktadır. Bugüne kadar Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesinde kurulmuş orkestralar kurumsal kimlikte ve yasal zeminde bu özel yasa kapsamında hazırlanan yönetmelik çerçevesinde keyfiyetten uzak çalışmalarını evrensel kurallarda, kabullerde ve değerlerde kamu yararını ön planda tutarak yürütmektedir.

Bu yazıda ülkemizdeki senfoni orkestralarının çalışma, usul ve şekillerini düzenleyen 6940 sayılı Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası kuruluşu hakkındaki kanuna dayanak oluşturularak hazırlanan  CSO yönetmeliği gibi yasayı merkezıne alıp hazırlanması gereken Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Senfoni Orkestrası yönetmeliğini yanyana getirerek yasal zemindeki emsallerine göre bir durum tespiti yaparak, konuyu çok sesli müzik sanatı adına, sanat kamu oyunun, Eskişehir Büyükşehir Belediyesi’nin yeni seçilen hukukçu başkanı Sayın Ayşe Ünlüce'nin ve belediye meclisinin takdirlerine bırakacağız.

 6940 sayılı yasa 3. Maddesi:

Senfoni Orkestrası organları;

1.Şef
2.Orkestra Yönetim Kurulu (orkestra üyelerinin kendi aralarından seçecekleri beş üyeden oluşur.)

Yasa maddesi 3;

3. Müdür (yönetim kuruluna seçilen üyeler arasından bakanlıkça bir üye müdür ve bir üye de müdür muavini olarak tayin edilir.)

Yasa maddesi 11;

4. Memurlardan oluşur demektedir...

EBBSO nun organları ise;

1. Yönetim kurulu
2. Genel Sanat Yönetmeni.
3. Orkestra Müdürü
4. Orkestra Şefi ve Yardımcısı
5. Orkestra Üyeleri
6. Hizmet birimi ve Çalışanları.. 

olarak sıralanmaktadır.

CSO Yasasının 4. Maddesi;

Orkestranın teknik bünyesi;

A. Şef,
B. Şef Muavinleri,
C. Birinci, İkinci, Üçüncü Konsertmaisterler ve Çello Solisti.
D. Konsertmaister Muavinleri
E. İkinci Keman Grup Şefi
F. Viyola Grup Şefi
G. Çello Grup Şefi
H. Kontrabas Grup Şefi
I. Flüt Grup Şefi
J. Obua Grup Şefi
K. Klarinet Grup Şefi
L. Fagot Grup Şefi
M. Korno Grup Şefi
N. Trombon Grup Şefi
O. Bateri Grup Sefi
P. Arp Grup Şefi ve Enstrüman üyelerinden oluştuğunu ifade edelirken.

EBBSO yönetmeliğinde ise dünya'da emsali görülmedik bir şekilde senfoni orkestralarında,olmazsa olmaz olan teknik bünyesine ve teknik kuruluna (sanat kurulu) yönetmelikte yer verilmemiştir. Ancak yönetmelikle oluşturulmayan orkestranın teknik bünyesinden yönetmeliğin bazı maddelerinde teknik ünvanlardan (kopyala yapıştır sistemi ile CSO yönetmeliğinden alındığı için olsa gerek konsertmaister, gurup şefi vb. gibi isimlemeler geçmektedir.)

CSO yasasının 5. ve 6. maddesi ise orkestraya seçilecek şefin vasıflarından ve orkestra şefini seçecek kuruldan bahsederken;

EBBSO yönetmeliğinde orkestranın en önemli organı olan şefi seçecek kurula yer verilmemiştir. 6. maddesinde sadece başkan tarafından atanacağı hususu ifade edilerek geçiştirilmiştir!

CSO yasasının 12. ve 13. maddeleri ise yasa yerli ve yabancı şef ve istihdamını caiz kılarken, EBSSO yönetmeliği istihdam konusunu şef olarak belirtmiş yerli veya yabancı konusunda bir açıklık  getirmemiştir!

Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası yasasının 10. maddesi idari işleri ve disiplin işleri her yıl mart ayında yapılan seçimle orkestra içinden seçilen ve beş üyeden oluşturulan yönetim kurulunun sorumluluğunda yürütulür derken,

EBBSO yönetmeliğinde ise, yönetim kurulu teknik kurul oluşturulmadığından olsa gerek (!) idari işler, sanat işleri ve disiplin işleri birbiri içine sokularak 6940 sayılı çok sesli müzik kanunun verdiği kendi yönetim kurulunu seçme ve seçilme hakkı ile kendi verimini, disiplinini kendi yönetme hakkı, orkestra sanatçılarının elinden alınarak (!) sadece bir kişi orkestrayı temsilen seçilen, o da başkan tarafından seçilen kim olduğu nasıl olduğu yönetmelikte tam tarif edilmeyen ve başkan tarafından atanan 7 üyeden oluştuğu yazarken, ilginçtir oluşturulan yönetim kurulu başkanının kim olduğu (!) toplantılara kimin başkanlık yaptığı veya yapacağı ifade edilmemiştir!

Oysa CSO yönetmeliğinin 5. Maddesi

Şef; orkestranın yönetim ve disiplin işlerinin dışında kalan teknik mahiyette ve sanatla ilgili işler orkestra şefinin sorumluluğu ve yönetimi altında yürütülür. Şef, yönetim kurulunun ve teknik kurulunun başkanıdır derken…

EBBSO’da bugün yönetim kurulu başkanı kimdir, şefi kimdir, şef yardımcısı kimdir ya da var mıdır (!?) sanat kamuoyu bilmemektedir.

Devlet Senfoni Orkestralarının teknik bünyesini yukarıda saydığımız ve orkestra içerisinde seçme ve yarışma sınavları ile o teknik ünvanlara sahip üyeler teknik kurul adı altında oluştururken teknik kurulu (Sanat Kurulu)'nda teknik bünyede bulunmayan hiç bir kimseye yer verilemez.

Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası Teknik Kuruluşuna ait kadrolar ise:

1. Şef
2. Şef Muavinleri
3. 19 Birinci Keman
4. 17 İkinci Keman
5. 14 Viyola
6. 13 Çello
7. 10 Kontrabas
8. 5 Flüt
9. 5 Obua
10. 5 Klarinet
11. 4 Fagot
12. 6 Korno
13. 4 Trompet
14. 5 Trombon
15. 1 Tuba
16. 2 Harp
17. 2 Timpani
18. 4 Bateri
19. 1 Çelesta-Piyano-org-Çembalo'dan

meydana gelen yaklaşık 120 kişilik bir kadrodan oluşmaktadır.

Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası Üyeliğine Giriş ve İmtihanlar bölümünde ise çok ayrıntılı olarak yönetmeliğin yaklaşık 10' u aşkın maddesi stajer sanatçı alım ve orkestra teknik kuruluşuna ait ünvan  sınavlarında oluşturulacak komisyonları enstrüman çeşitlliliğine ve ünvanlara göre sayıları ile tek tek sıralamakta iken,

Eskişehir Büyüksehir Belediyesi Senfoni Orkestrası bugün itibarı ile 22 yılı aşkın bir süredir çok sesli müzik sanat hayatının içerisinde çalışmalarını sürdürürken, şekil yönünden yönetmeliğini incelediğimizde senfoni orkestraları kuruluş yasasına uymayan keyfiyetle hazırlanmış çok sayıda yönetmelik maddesi ile yasaya göre eksik bırakılan, Eskişehir’de çok sesli müzik sanatının gelişimine engel olacağını gördüğümüz yine çok sayıda madde gördüm. Bu önemli eksiklikleri Eskişehir’in yeni  seçilen kadın ve hukukçu başkanın ve belediye meclisinin takdirlerine sunmak istiyoruz.

Öncelikle Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Senfoni Orkestrası kurucusu  eski Büyükşehir Belediye başkanı Prof. Dr. Yılmaz Büyükerşen'e sanat kamuoyu adına teşekkür etmek gereğine inanıyoruz.

Cumhuriyetimizin ve Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk'ümüzün kadına verdiği hakların en önemlisi olan seçme ve seçilme hakkı ile başkan seçilen, iyi bir hukukçu ve iyi bir sanatsever olan yeni Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Ayşe Ünlüce'ye Eskişehir’de çok sesli müzik sanatı kültürünün daha da gelişimi adına yasal zeminde eksik gördüğümüz tespitlerimizi kamu yararına saygı ile gereği için sunmayı kamu adına bir görev biliyoruz.

Sizlerin de çok iyi bildiği gibi hukukta şekil düzeni, adalette huzuru sağlar. Şeklin bozulduğu yerde ne düzen olur, ne de adalet. Onun içindir ki ünlü Alman hukukcu J. Schering "Hukukta şekil kişisel düşüncenin düşmanı, özgürlüğün ve adaletin ikiz kardeşidir" demiştir. Bütün dünyada sanat kurumları kendi verimlerini ve organizasyonlarinı kendileri yürütmekdedir. Tıpkı Atamızın “en büyük eserim Cumhuriyettir. Cumhuriyetin temeli ise kültürdür” diyerek egemenlik haklarını nasıl kayıtsız şartsız yüce Türk Milletine vermişse, seçme seçilme hakkını kadınlarımıza birçok Avrupa ülkesinden bile önce vermişse, çok sesli müzik sanatı alanında da sanatçılara 1957 yılında 6940 sayılı kanunla yasal zeminde ve kurumsal kimlikte, seçme ve seçillme hakkı tanınmıştır. Bu hak, çok kutsal bir haktır. Çünkü Türk Milletinin ve Türk sanatçısının karakteri tam bağımsızlıktır. Bizler bugün çok sesli müzik sanatında dünyayı yeniden keşfetmiyoruz, hatta 100 yılda bu alan da geriden geliyoruz, dünyadaki emsallerinden örnekleme yaparak Türk müzik sanatçısının eğitimine, kültür yapısına ve karakterine uygun olarak hazırlanmış ve ülkemizdeki bugün altı devlet senfoni orkestrası tarafından uygulanmakta olan, çok sesli müzik yasası ortada iken, müzik sanat kamuoyu ve sanatçılar tarafından 1957 yılından günümüze kültüre dönüşen, yasal zemini şahsınıza EBBSO yönetmeliği ile karşılaştırmalı olarak sunup, konuyu saygın hukukçularnıza incelettirmenizi arzu ediyoruz. EBBSO yönetmeliğinin bugünkü haliyle görüleceği üzere, hazırlayanların yasal zeminden birçok maddede uzaklaştıkları, çok sesli müzik sanatının sorumluluk ve yetki formunun dışına çıktıkları, keyfiyetle yetkisiz kişilere görev alanı yaratmak için mevcut yasaya yaslanmayan, yasaya aykırı maddeler konduğu, çok sesli müzik sanatı alanında verilmiş en büyük hak olan seçme ve seçilme hakkının yok sayılarak sanatçıların elinden alındığı (!), teknik bünye için yarışma hakkının, kendi seçtikleri yönetim kurulu tarafından yönetilme hakkının, kendi teknik kurulları tarafından sanatsal kararlarının alınması hakkının, kendi şeflerini seçme hakkının ve özetle kendi verimlerini ve organizasyonlarını kendileri yönetebilme hakkını kurumun ve sanatçıların elinden alan bir yönetmelikle EBBSO’nun keyfiyetle yönetilmeye çalışıldığı görülecektir. 6940 sayılı yasa merkeze alınarak senfoni orkestraları yönetmeliği ile EBBSO yönetmeliğinin yanyana getirilip yönetmeliğin tekrar ele alınmasında kamu yararı görülecektir.

1. Bütün dünyada ve ülkemizdeki senfoni orkestraları yasal zeminde kurumsal olarak kendi iç bünyelerinden demokratik bir şekilde kendi yönetimlerini, kendi üyeleri arasından seçtikleri 5 üyeden oluşan yönetim kurulları ile idari ve disiplin işlerini yürütürler. İçlerinden bir Müdür ve ona vekalet edecek yardımcısını seçme ve tayin hakkı ise en üst amire verilmektedir. Çünkü sanat kurumları kendi verimini ve organizasyonunu en iyi kendisi bilir ve seçimle rekabet ortamı oluşturularak gerçekleştirir. İdari ve mesleki denetimlerini ise idare yapar. Eskisehir Büyükşehir Belediyesi Senfoni Orkestrası’nda yönetim kurulu seçimlerinin yapılmadığı yani orkestranın kendi verimini kendisinin yönetmediği, dışarıdan biraz da keyfiyetle seçilen, içerisinde kimlerinde olduğu tam ifade edilmeyen bir veya birkaç kişi tarafından kişisel düşünce odaklı yönetildiği anlaşılmaktadır.

2. Orkestranın en önemli organı ise şeflik makamıdır. Yine bütün dünyada ve CSO yasasında da ifade edildiği gibi orkestranın içerisinden idareden ve kentin müzik otoritelerinden oluşan yetkili bir heyet belirtilen vasıfları taşıyanlar arasından yıldız bir şef seçer ve makam onayına sunar. Eskişehir Büyükşehir Senfoni Orkesteasının Şeflik ve Şef yardımcılığı makamının da  boş olduğu anlaşılmaktadır.

3. Orkestranın sanatsal işlerini yukarıda teknik bünyedeki ünvanlara sahip sanatkaŕ üyeler yani Teknik Kurul yapar. Ancak çok üzülerek görüyoruz ki (!) Eskisehir Büyükşehir Belediyesi Senfoni Orkestrası teknik bünyenin oluşturulması için 22 yıldır hiç bir sınav işlemi tesis edilmemiştir. Zaten yönetmelikte de teknik bünye ve kurul da bulunmamaktadır. 18 ayrı teknik ünvan taşıyan teknik kurulun sanatsal görev ve sorumluluklarının kimin ya da kimlerin hangi yetki ile taşıdığı konusu izaha muhtaç bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır!

4. İyi bir senfoni orkestrasının olmazsa olmaz kurallarından biri de güçlü ve tam kadrodur. Güçlü ve tam diyebileceğimiz bir kadro sayısıda CSO yönetmeliğinde ifade edildigi gibi teknik kurul tarafından sınav yönetmeliği kapsamında objektif kriterlere göre, kayırmalardan uzak teknik bünyeden oluşan sınav komisyonlarınca yarışma sınavları ile seçilmiş 120 profesyonel sanatçıdan oluşmaktadır. Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Orkestrası’nda teknik kurulun oluşturumaması nedenleri ile giriş sınavlarının ehliyetli, konusunda uzman bir komisyon tarafından yapılmadığı hususlarıda sanat kamuoyu gündemini uzun süre meşgul etmekte ve mahkeme konusu  bile olduğu olduğu da bilinmektedir.

Sonuç olarak, yasal zeminde ve kurumsal kimlikte, evrensel kurallarda, değerlerde ve kabullerde şekil yönünden çok sesli müzik sanatı sistemine göre hazırlanmış bir yönetmelikle, oluşturulan güçlü bir kadro, iyi bir repertuar, üstün nitelikli yıldız bir şef ve her şeyiyle sanat icrasına uygun bir salonla, Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Senfoni Orkestrası kendisini kurulduğu şehir olan Eskişehir'de, ülkesinde ve uluslararası alanda her zaman kanıtlar.

Müfit Semih Baylan
Editör

Yazıyı Tavsiye Et ♫

Yorumlar

Bu yazıya henüz yorum yapılmadı.

Yorumları okumak yada yorum yazmak için sisteme giriniz.